Η κατάρα του ορυκτού πλούτου στην Αφρική

[Μίκα]

“Πού είναι ο χρυσός μου;” – Η κατάρα του ορυκτού πλούτου στην Αφρική

 

”Πού είναι ο χρυσός μου;”

 

71% των εσόδων από το χρυσό εξαφανίζονται σε off-shore λογαριασμούς.

 

“Κάθε βήμα είναι μια νίκη” – Λάο Τσε

 

To καινούριο website http://www.whereismygold.org και η ομώνυμη καμπάνια δημιουργήθηκε για να βοηθήσει να τεθεί σε εφαρμογή η Οδηγία για τον Εξορυκτικό Τομέα που υιοθέτησαν ομόφωνα στις 26 Μαΐου 2009 οι 15 χώρες της “Οικονομικής Κοινότητας των Χωρών της Δυτικής Αφρικής” (CEDEAO).

 

Οι περισσότερες χώρες της Δυτικής Αφρικής (Σενεγάλη, Μάλι, Γκάνα, Μπουρκίνα Φάσο, Νιγηρία) είναι εξαρτημένες από τα έσοδα από τις εξορυκτικές βιομηχανίες. Όμως η εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων έχει καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην κοινωνικό-οικονομική και πολιτική σταθερότητα. Οι εξορυκτικές βιομηχανίες είναι πηγή αυξημένης διαφθοράς, καθώς και πηγή ένοπλων συγκρούσεων και βίας στις περισσότερες από τις περιοχές που είναι πλούσιες σε ορυκτά και μέταλλα.

 

Για τους κατοίκους αυτών των περιοχών, οι φυσικοί πόροι είναι περισσότερο κατάρα παρά ευλογία. Οι μεταλλευτικές εταιρείες συχνά επιβάλλουν την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων σαν μια εθνική προτεραιότητα. Δημιουργούν ανταγωνισμό μεταξύ των χωρών, οι οποίες καθιστούν ανίσχυρες τις ίδιες τους τις νομοθεσίες με σκοπό να προσελκύσουν περισσότερες ξένες επενδύσεις. Έτσι οι εταιρείες μεγιστοποιούν τα κέρδη τους.

 

Αυτός ο Περιφερειακός Μεταλλευτικός Κώδικας έχει στόχο να εναρμονισθούν οι εθνικές νομοθεσίες των χωρών του CEDEAO έτσι ώστε να εξασφαλισθούν τα αυτονόητα:

Ότι οι Κυβερνήσεις θα προστατεύουν τα δικαιώματα των πολιτών τους.

Ότι οι μεταλλευτικές εταιρείες θα σέβονται τα δικαιώματα των πολιτών και το περιβάλλον.

Ότι θα διασφαλιστεί το δικαίωμα των κοινοτήτων να γνωρίζουν και να αποφασίζουν.

 

Από το whereismygold.org αντιγράφουμε μερικές σημαντικές πληροφορίες:

ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΟΙ

Η Αφρικανική ήπειρος διαθέτει, εκτός από αποθέματα πετρελαίου (που εκτιμώνται σε 100 δις. βαρέλια), περίπου το 30% των παγκόσμιων αποθεμάτων ορυκτών πόρων.

Τα ορυκτά προϊόντα αποτελούν το 57% των συνολικών εξαγωγών της υποσαχάριας Αφρικής. Σαν μέτρο σύγκρισης, αυτά τα προϊόντα δεν αποτελούν παρά το 13,2% της παγκόσμιας εμπορικής δραστηριότητας.

Έρευνες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι εξορυκτικές βιομηχανίες “είναι μια σημαντική πηγή διαφθοράς” και ότι έχουν πολύ υψηλότερη πιθανότητα να προκαλέσουν διαφθορά από άλλους τομείς της οικονομίας, όπως η γεωργία.

Οι εξαγωγές πετρελαίου και ορυκτών έχουν σημαντικές επιπτώσεις στον εκδημοκρατισμό. Οι επιπτώσεις του ορυκτού και πετρελαϊκού πλούτου στη δημοκρατία είναι πιο έντονες στις φτωχές χώρες απʼότι στις πλούσιες.

Η Γκάνα για παράδειγμα είναι η δεύτερη παραγωγός χώρα χρυσού στην Αφρική με 2,5 εκατ. ουγγιές το 2007. Όμως περίπου το 80% των κατοίκων ζουν με λιγότερα από $2 την ημέρα. Ο εξορυκτικός τομέας συνεισφέρει περίπου το 60% των εσόδων σε συνάλλαγμα, όμως ο τομέας δεν απασχολεί παρά το 5% του εργατικού δυναμικού της χώρας.

Η Νιγηρία είναι η πρώτη πετρελαιοπαραγωγός χώρα της υποσαχάριας Αφρικής, η 5η παραγωγός χώρα του ΟΠΕΚ και έχει το 2,5% των διαπιστωμένων παγκόσμιων αποθεμάτων φυσικού αερίου. Το πετρέλαιο παράγει το 85% των εσόδων σε συνάλλαγμα της Νιγηρίας. Όμως πάνω από 70% των Νιγηριανών ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα. Δείγματα νερού από το δέλτα του Νίγηρα είχαν επίπεδα υδρογονανθράκων 680 φορές υψηλότερα από τα επιτρεπόμενα στο πόσιμο νερό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η παραγωγή πετρελαίου τοποθετεί το Τσαντ στην 8η θέση των Αφρικανικών πετρελαιοπαραγωγών χωρών, ωστόσο το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας στο Τσαντ είναι το υψηλότερο του κόσμου.

Η πτώση του υδροφόρου ορίζοντα στις χρυσοφόρες ζώνες του Μάλι είναι τέτοια που τα πηγάδια των χωριών σε μια ακτίνα 10 χλμ έχουν στεγνώσει. Άλλα πηγάδια έχουν εγκαταλειφθεί λόγω της ρύπανσης με χημικές ουσίες. Άλλοτε αυτοί οι υδατικοί πόροι χρησίμευαν για κατανάλωση και για τις αγροτικές πρακτικές των κατοίκων.

Οι εξορυκτικές βιομηχανίες είναι “τεχνολογικά και οργανωτικά αρχιπελάγη, αποσυνδεδεμένα από το περιβάλλον που τα φιλοξενεί”.

 

antigoldgreece.wordpress.com

 

 

http://athens.indymedia.org/front.php3?lang=el&article_id=1037578

[Μίκα]

Σκληρά διαμάντια: Η Σιέρα Λεόνε και ο ορυκτός της πλούτος

Τα κέρδη από την αδαμαντωρυχία έχουν βοηθήσει την Σιέρα Λεόνε να χρηματοδοτήσει την ομαλή μετάβασή της στη δημοκρατία, ωστόσο η οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στη μικρή αφρικανική χώρα.

 

 

Οι κάτοικοι της επαρχίας Κόνο της Σιέρα Λεόνε, στα ανατολικά της χώρας, γνωρίζουν τα πάντα για τα διαμάντια. Τη δεκαετία του 1990, οι αντάρτες του RUF κατέλαβαν τα αδαμαντωρυχεία του Κόνο με αιματηρό τρόπο. Η λήξη του εμφυλίου το 2002 έφερε εταιρίες εξόρυξης διαμαντιών στην περιοχή, με τα δικά τους προβλήματα.

 

Η μεγαλύτερη από τις επιχειρήσεις αυτές, η Νοτιοαφρικανική Koidu Holdings, βρέθηκε αντιμέτωπη με κατοίκους, που αντέδρασαν στην αδιάκοπη χρήση εκρηκτικών και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από τη δραστηριότητα της εταιρίας. Οι μικροί, ανεξάρτητοι αδαμαντωρύχοι, που δουλεύουν με τα χέρια μέσα στη λάσπη, διαπίστωσαν ότι όλες οι φλέβες κοντά στην επιφάνεια είχαν εξαντληθεί. «Η οικονομική πρόοδος στο Κόνο δεν υπήρξε ανάλογη με τις προσδοκίες», παραδέχεται στέλεχος της Νοτιοαφρικανικής εταιρίας.

 

Παρά τα προβλήματα, όμως, η αδαμαντωρυχεία στη Σιέρα Λεόνε είναι πολλά υποσχόμενη. ΟΙ εξαγωγές εκτοξεύθηκαν από 26 εκατ. δολάρια το 2001 σε 141 εκατ. δολάρια το 2007. Η φορολογία των εξαγωγών διαμαντιών βοήθησε τη χώρα να χρηματοδοτήσει τη μεταπολεμική της ανοικοδόμηση, ενώ μεγάλες επιχειρήσεις, όπως η Koidu, έχουν συνάψει συμφωνίες συμμετοχής των τοπικών κοινοτήτων στα κέρδη. Η κατάρρευση της τιμής των διαμαντιών σε παγκόσμιο επίπεδο, όμως, διέκοψε τον πλουτισμό της Σιέρα Λεόνε. Η χώρα ελπίζει φέτος να εξάγει διαμάντια αξίας 50 εκατ. δολαρίων. Τους τελευταίους μήνες, η εταιρία DeBeers, μέχρι πρότινος ο μεγαλύτερος εξαγωγέας διαμαντιών στον κόσμο, υποβάθμισε σημαντικά τις προσδοκίες πωλήσεών της για το τρέχον έτος. Η ραγδαία υποχώρηση στη ζήτηση συνοδεύεται από διακοπές λειτουργίας ορυχείων και μειώσεις της παραγωγής. Αυτό δεν επηρεάζει μεγάλα κράτη όπως την Αυστραλία και τη Ρωσία, αλλά πλήττει ιδιαίτερα τα αδαμαντοπαραγωγά κράτη της Αφρικής.

 

Νωρίτερα φέτος, η DeBeers διέκοψε προσωρινά τη λειτουργία ορυχείων σε Μποτσουάνα και Ναμίμπια. Τα τρία τέταρτα των εταιριών επεξεργασίας διαμαντιών στη Μποτσουάνα αναγκάσθηκαν να κλείσουν. Στην Ινδία, που φιλοξενεί τις περισσότερες επιχειρήσεις επεξεργασίας διαμαντιών στον κόσμο, τουλάχιστον 100.000 αδαμαντοτεχνίτες έχουν βρεθεί στην ανεργία. Την ίδια στιγμή, οι ΗΠΑ παραδοσιακός προορισμός 50% των επεξεργασμένων διαμαντιών του κόσμου, μείωσε τις εισαγωγές διαμαντιών στο μισό. «Τα διαμάντια δεν είναι ζωτικό αγαθό, είναι είδος πολυτελείας και το πρώτο πράγμα που εγκαταλείπουν οι καταναλωτές σε περίοδο κρίσης», λέει ο Φίλιπ Κλάες αναλυτής του Παγκόσμιου Κέντρου Διαμαντιών στην Αμβέρσα.

 

Η Σιέρα Λεόνε, όμως, εξαρτά την επιβίωσή της από τους καταναλωτές αυτούς. Όταν η Koidu Holdings διέκοψε προσωρινά τη λειτουργία της απολύοντας 540 εργαζόμενους, οι κάτοικοι του Κόνο αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητά τους. Παρά την πολιτική σταθερότητα και την ομαλή δημοκρατική μετάβαση που επετεύχθη χάρη στις εκλογές, οι συνθήκες που προκάλεσαν τον εμφύλιο πόλεμο δεν έχουν εκλείψει.

 

Η αγορά των διαμαντιών, όμως, ίσως να έχει φθάσει στο κατώτατο σημείο της, ανοίγοντας το δρόμο της ανάκαμψης. Ορισμένα ορυχεία στη Μποτσουάνα άρχισαν πάλι την εξόρυξη, ενώ στη Σιέρα Λεόνε η Koidu ανακοίνωσε την επαναπρόσληψη εκατοντάδων εργατών. Η πρόσφατη υποχώρηση στη ζήτηση διαμαντιών ίσως να έχει ωφέλιμες επιπτώσεις, με εταιρίες εξόρυξης να στρέφονται σε εναλλακτικά ορυκτά, όπως το χρυσό, το βωξίτη και το κολτάν.

 

http://www.kathimerini.gr με στοιχεία από The Economist

 

http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathextra_1_05/06/2009_283190

[gavrias]

Υπολογίζεται ότι 130 εκατ. καράτια (26.000 κιλά) εξορύσσονται κάθε χρόνο, συνολικής αξίας 9 δισ. δολαρίων. Η αγορά επεξεργασμένων διαμαντιών ανέρχεται σε 14 δισ. δολ. Διαμάντια αξίας 28 δισ. δολ. πωλούνται στο εμπόριο κοσμημάτων, ενώ σε 57 δισ. δολ. ανέρχονται οι πωλήσεις λιανικής.

 

Το 65% των διαμαντιών προέρχεται από χώρες της Κεντρικής και Νότιας Αφρικής (Αγκόλα, Δημοκρατία του Κονγκό, Ναμίμπια, Τανζανία, Σιέρα Λεόνε, Νότια Αφρική), ενώ σημαντικά κοιτάσματα έχουν ανακαλυφθεί και στον Καναδά, την Ινδία, τη Ρωσία, τη Βραζιλία και την Αυστραλία.

 

Τα κέντρα

 

Η βιομηχανία επεξεργασίας των διαμαντιών είναι συγκεντρωμένη σε λιγοστά εμπορικά κέντρα: τη Νέα Υόρκη, την Αμβέρσα, το Λονδίνο, το Τελ Αβίβ, το Αμστερνταμ και το Σουράτ (Ινδία), με τη νοτιοαφρικανική πολυεθνική εταιρεία De Beers να ελέγχει το μεγαλύτερο μερίδιο της διακίνησης διαμαντιών μέσω ενός δικτύου θυγατρικών της που εδρεύουν στο Γιοχάνεσμπουργκ και το Λονδίνο. Η Αμβέρσα θεωρείται η «παγκόσμια πρωτεύουσα», διακινώντας το 80% των ακατέργαστων και το 50% των κατεργασμένων διαμαντιών.

Η De Beers είναι η μεγαλύτερη βιομηχανία εξόρυξης διαμαντιών στον κόσμο και έχει μία πολύχρονη ιστορία που συνδέεται άμεσα με αυτήν της «μαύρης ηπείρου». Ιδρύθηκε από βρετανούς αποικιοκράτες που έσπευσαν να εκμεταλλευτούν τον πυρετό των διαμαντιών στη Νότια Αφρική το 1888, για να εξελιχθεί σήμερα σε κυρίαρχο παίκτη της αγοράς πολύτιμων λίθων.

 

Η De Beers και οι θυγατρικές της επιχειρήσεις παράγουν το 40% περίπου της παγκόσμιας παραγωγής διαμαντιών.

 

Η De Beers ήταν η εταιρεία που λάνσαρε το 1947 το κλασικό πλέον σλόγκαν «τα διαμάντια είναι παντοτινά».

 

Η βιομηχανία διαμαντιών επικρίθηκε έντονα πριν από μερικά χρόνια για την ανάμειξή της στη λεγόμενη επιχείρηση «Ματωμένα διαμάντια», που είναι και το θέμα της ομώνυμης ταινίας που προβάλλεται αυτές τις μέρες στους κινηματογράφους. Πρόκειται για την πώληση διαμαντιών από χώρες που κατασπαράσσονταν από εμφύλιους, όπως η Σιέρα Λεόνε, και όπου η πώληση δαιμαντιών χρησιμοποιήθηκε για τον εξοπλισμό των αντιμαχόμενων πλευρών.

 

Η Σιέρα Λεόνε, που προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές από το μακροχρόνιο εμφύλιο, μία από τις πλέον φτωχότερες χώρες του κόσμου, εξήγαγε το 2005 διαμάντια αξίας 142 εκατ. δολαρίων.

 

Κάπου 3,7 εκατ. άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην Αγκόλα, το Κονγκό, τη Λιβερία και τη Σιέρα Λεόνε στους πολέμους των διαμαντιών κατά τη δεκαετία του '90. Στη Σιέρα Λεόνε μεταξύ 1991 και 2002 σκοτώθηκαν πάνω από 50.000 άτομα και εκτοπίστηκαν περισσότεροι από δύο εκατομμύρια.

 

Προσπάθεια

 

Το 2002 τα Ηνωμένα Εθνη υιοθέτησαν την διαδικασία Κίμπερλι (από την ομώνυμη πόλη της Νότιας Αφρικής, όπου υπογράφηκε η σχετική συμφωνία από 45 χώρες), διαδικασία που προβλέπει ότι τα διαμάντια τα οποία πωλούνται στη διεθνή αγορά θα πρέπει να διαθέτουν πιστοποιητικό ότι δεν προορίζονται για τη χρηματοδότηση εγκληματικών ή παράνομων ενεργειών.

 

Σύμφωνα με τις επίσημες εκτιμήσεις, από το 2002 το ποσοστό των «αμφισβητούμενων» διαμαντιών που πωλείται στις διεθνείς αγορές έχει μειωθεί σε 1% από 3%-4%. Η Διεθνής Αμνηστία υποστηρίζει πως χώρες όπως η Λιβερία και η Ακτή του Ελεφαντοστού συνεχίζουν να διακινούν «ματωμένα διαμάντια», ενώ σε σχετική της έκθεση εκφράζει υπόνοιες ότι στο δίκτυο διακίνησης έχει διεισδύσει ακόμη και η Αλ Κάιντα.

 

Λίγα χρόνια πριν την 11η Σεπτεμβρίου, η περίεργα εκλεκτική παγκόσμια συνείδηση κλονίστηκε με τις εικόνες από τη Σιέρρα Λεόνε, τη μικρή χώρα της Δυτικής Αφρικής. Εκεί, μια επαναστατική ομάδα που αρεσκόταν να πετσοκόβει χέρια και πόδια με ματσέτες χρηματοδοτούσε τον πόλεμό της εκμεταλλευόμενη την εργασία των σκλάβων στα αδαμαντωρυχεία, περνώντας λαθραία τους πολύτιμους λίθους με τη βοήθεια συνένοχων εμπόρων (Λιβανέζων, φυσικά) στη Λιβερία, και στη συνέχεια στις παγκόσμιες αγορές. Στις φρικιαστικές ιστορίες από τη Σιέρρα Λεόνε (και τη Λιβερία) προστέθηκαν σύντομα και άλλες: στην Ανγκόλα, η κυβέρνηση είχε εγκλωβιστεί σε μια παρατεταμένη μάχη με το αντάρτικο κίνημα της Εθνικής Ένωσης για την Πλήρη Ανεξαρτησία της Ανγκόλας (δημιούργημα της CIA, η οποία το υποστήριξε επί μακρόν)· και στο Κονγκό (γνωστό και ως Ζαΐρ), επέπεσαν οι γειτονικές χώρες, διαγκωνιζόμενες για τα λάφυρα μετά το θάνατο του χρηματοδοτούμενου από τις ΗΠΑ ισόβιου πρόεδρου του. Τα αφρικανικά «διαμάντια της σύγκρουσης» έγιναν ένα από τα πιο καυτά θέματα συζήτησης μεταξύ των ειδημόνων της Νέας Υόρκης, εκεί που κάπνιζαν λαθραία κουβανικά πούρα και δοκίμαζαν λαθραίο ρωσικό χαβιάρι, καθισμένοι σε τραπέζια από παράνομα κομμένο βραζιλιάνικο πλατύφυλλο μαόνι, με ντεκόρ γύρω γύρω τις λεηλατημένες αιγυπτιακές, ελληνικές και, τελευταία, ιρακινές αρχαιότητες. Έτσι, τα διαμάντια της σύγκρουσης («ματωμένα διαμάντια» στη συνέχεια, όταν οι αρχικές εικόνες έπαψαν πια να σοκάρουν) βρίσκονταν ήδη ψηλά στη διεθνή ατζέντα πριν τη βολική –χρονικά– ανακάλυψη ότι το εμπόριο κινούσε ο φαύλος δάκτυλος της Αλ Κάιντα.

 

Η ιστορία των «διαμαντιών της σύγκρουσης» ουσιαστικά ξεκίνησε στη Σιέρρα Λεόνε μετά τον Βʼ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι ντόπιοι στρατιώτες που είχαν πολεμήσει μαζί με τις βρετανικές Ειδικές Δυνάμεις επέστρεψαν για να βρουν ότι η χώρα τους είναι ακόμα υπό αποικιακή κυριαρχία και η κύρια βιομηχανία της υπό τον έλεγχο του βρετανικού μονοπωλίου. Τα περισσότερα αδαμαντωρυχεία παράγουν πληθώρα λίθων για βιομηχανική χρήση, στη Σιέρρα Λεόνε όμως μια ασυνήθιστα μεγάλη ποσότητα ήταν (είναι) πολύτιμοι λίθοι υψηλής ποιότητας, κατάλληλοι για την κοσμηματοποιία, οι οποίοι βρίσκονται σε προσχωσιγενή εδάφη με μεγάλη διασπορά και όχι συγκεντρωμένοι σε βαθιά ορυχεία όπου τα μέτρα ασφαλείας είναι αποτελεσματικότερα, όπως στη Νότια Αφρική ή την Μποτσουάνα. Αρχικά το κύριο πρόβλημα εντοπιζόταν στις περιοχές που έλεγχαν οι εταιρίες, απʼ όπου οι εργάτες έκλεβαν λίθους για να τους πουλήσουν στους τοπικούς εμπόρους, οι οποίοι θα τους παρέδιναν έπειτα σε λαθρεμπόρους. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ʼ50 όμως, ακόμη περισσότεροι ντόπιοι διεκδικούσαν το νέο έδαφος. Ενώ οι Βρετανοί έστελναν τακτικά την αστυνομία και το στρατό προσπαθώντας να σταματήσουν τις παράνομες εξορύξεις, οι εργάτες χρησιμοποιούσαν τις δεξιότητες που είχαν διδαχθεί στον άτακτο πόλεμο προκειμένου να αποφύγουν τη σύλληψη. Για κάθε πληροφοριοδότη που είχε η επιχείρηση στις παράνομες θέσεις εξόρυξης, οι αδαμαντωρύχοι είχαν αντιστοίχως κάποιον στην τοπική αστυνομία.

 

Η παράνομη παραγωγή απαιτούσε ένα μυστικό κύκλωμα αγοράς. Αυτός ήταν ο ρόλος των Λιβανέζων εμπόρων. Το πρωταρχικό κύμα λιβανέζικης μετανάστευσης στη Δυτική Αφρική, περίπου στις αρχές του 20ού αιώνα, αφορούσε κυρίως χριστιανούς που έφευγαν λόγω της οικονομικής κρίσης ή της οθωμανικής κατοχής. Ο πρώτος προορισμός τους ήταν συνήθως η Μασσαλία, από όπου ήλπιζαν να πάνε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μερικοί, που δεν κατάφεραν να φτάσουν σε έναν νέο κόσμο όπου οι δρόμοι, καταπώς λεγόταν, ήταν στρωμένοι με χρυσό, κατέληξαν στη Δυτική Αφρική και εκεί, λίγο αργότερα, βρήκαν τα προσχωσιγενή εδάφη, σπαρμένα με πραγματικά διαμάντια. Αρχικά διέπρεψαν στο λιανικό εμπόριο και τα κτηματομεσιτικά, κάνοντας περιστασιακά και λαθρεμπόριο· όταν μεταπολεμικά σημειώθηκε μεγάλη άνθηση στην αγορά των διαμαντιών, οι Λιβανέζοι έμποροι εξέλιξαν τον εξορυκτικό εξοπλισμό και τα υλικά, και στη συνέχεια φρόντισαν να περνούν τα διαμάντια στη Λιβερία, η οποία είχε χαμηλούς φόρους και οικονομικό σύστημα βασισμένο στο αμερικανικό δολάριο. Οι κινήσεις τους απείλησαν τη βρετανική/νοτιοαφρικανική εταιρία De Beers Consolidated, που έλεγχε στενά την παγκόσμια αγορά ακατέργαστων διαμαντιών. Η De Beers, πέρα από το να τροφοδοτήσει τις εφημερίδες με ισχυρισμούς ότι το λαθρεμπόριο θα απειλούσε το βρετανικό ισοζύγιο πληρωμών, τη στιγμή που η χώρα δεν είχε ακόμα ανανήψει πλήρως από τον Βʼ Παγκόσμιο Πόλεμο, δοκίμασε δύο ακόμη τεχνάσματα.

 

Σύμφωνα με το πρώτο ο «Τζων Μπλέιζ», μυστικός πράκτορας –κατʼ αυτόν– του Διεθνούς Οργανισμού Ασφάλειας Διαμαντιών, θυγατρικής της De Beers για την ιδιωτική αστυνόμευση, θα πλησίαζε έναν πρώην υπάλληλο της υπηρεσίας πληροφοριών του Ναυτικού. Ο εν λόγω υπάλληλος, ο Ίαν Φλέμινγκ, είχε ήδη δημοσιεύσει τα Διαμάντια είναι παντοτινά, στο οποίο ο κομψός και αβρός συβαρίτης Τζέημς Μποντ παγιδεύει διεθνείς λαθρεμπόρους που εργάζονται για λογαριασμό της Διεθνούς του Τρόμου. Ποιος άλλος λοιπόν θα μπορούσε να γράψει την «αληθινή ιστορία» του παράνομου εμπορίου διαμαντιών (με τίτλο «Λαθρέμποροι διαμαντιών») καλύτερα από εκείνον, που είχε τα σωστά πολιτικά πιστεύω και την αποδεδειγμένη ικανότητα να κατασκευάζει φανταστικές ιστορίες με την επιθυμητή πολιτική απόχρωση;

 

Το πρόβλημα που αντιμετώπιζε η De Beers ήταν ότι οι υπάρχουσες μέθοδοι έλεγχου του παράνομου εμπορίου στη Δυτική Αφρική είχαν αποτύχει. Στις περιοχές της μεταλλευτικής της δικαιοδοσίας, στηρίχθηκε παραδοσιακά στις ακτίνες X για να αποτρέψει τους εργάτες να κλέβουν λίθους. Όπως όμως εξήγησε ο Τζων Μπλέιζ στον Φλέμινγκ: «Δεν μπορείς συνέχεια να κάνεις ακτίνες Χ σε ανθρώπους, ακόμα κι αν πρόκειται για μαύρους». Μια άλλη τεχνική ήταν να εκθέτουν λίθους σε ακτινοβολία και κατόπιν να προσπαθούν να τους εντοπίσουν με ανιχνευτές Geiger, είτε ενόσω οι εργάτες περνούσαν από τις μπάρες της εξόδου είτε όταν έφταναν στους αγοραστές. Έτσι όμως, εξ ορισμού, έπιαναν μόνο τους εκτεθειμένους στην ακτινοβολία λίθους – τη στιγμή που πλήθος εργάτες έκλεβαν μεγάλο αριθμό πολύτιμων λίθων. Ούτε μπορούσε η επιχείρηση να τους εκθέσει μαζικά στην ακτινοβολία, αφού οι λίθοι έπρεπε πρώτα να εξορυχθούν. Και πιθανώς υπήρχαν φόβοι για επιδημία καρκίνου του δέρματος ανάμεσα στις ντροπαλές νύφες που αποτελούσαν την κύρια πελατεία. Στα προσχωσιγενή πεδία εκτός του άμεσου ελέγχου της επιχείρησης, το πρόβλημα επιδεινωνόταν. Εδώ η σημαντικότερη μέθοδος της εταιρίας ήταν να εγκαθιστά δικούς της πράκτορες για να πλειοδοτούν απέναντι στους παράνομους αγοραστές. Αυτό, ενώ επέτρεψε στην επιχείρηση να ελέγξει την παραγωγή, ανέβασε την τιμή και ενθάρρυνε την παράνομη παραγωγή. Για κάποιο χρονικό διάστημα η εταιρία ακολούθησε τη στρατηγική αυτή, και παράλληλα προσπαθούσε να ξεσκεπάσει το παράνομο δίκτυο με μυστικές επιχειρήσεις. Οι δικαστές όμως απέρριπταν τις υποθέσεις, εφόσον οι περισσότεροι απʼ όσους παγιδεύτηκαν ήταν ερασιτέχνες χωρίς προηγούμενο ιστορικό, που δελεάστηκαν από το παράνομο εμπόριο, και η δημόσια σύλληψή τους αποσκοπούσε στο να εκφοβίσει τους υπόλοιπους. Έτσι ο Τζων Μπλέιζ απευθύνθηκε στα πατριωτικά, λογοτεχνικά και, αναμφισβήτητα, οικονομικά αισθήματα του Φλέμινγκ, προκειμένου να τους βοηθήσει να κοινοποιήσουν «τη μεγαλύτερη κομπίνα παγκοσμίως».

 

Σύμφωνα με το παραμύθι, η Αυτοκρατορία του Κακού (εκείνη την περίοδο ο άθεος κομμουνισμός και όχι η ισλαμική τρομοκρατία) ξεκίνησε το παράνομο εμπόριο για δύο λόγους. Ο ένας ήταν να αποκτήσει βιομηχανικά διαμάντια (παρά το εμπάργκο του ΝΑΤΟ) για να συνδράμει το σοβιετικό πρόγραμμα πυρηνικών όπλων. Ο Τζων Μπλέιζ διαβεβαίωσε τον Φλέμινγκ ότι «ο άνθρωπός μας στο Ανατολικό Βερολίνο» ανέφερε πως τα διαμάντια μοιράστηκαν ως εξής: η ΕΣΣΔ και η Κίνα πήραν το 25 τοις εκατό η καθεμία, και τα υπόλοιπα πήγαν σε διάφορα μέρη στην Ανατολική Ευρώπη, «όλα πιθανώς για τις διάφορες βιομηχανίες όπλων». Επρόκειτο για κατόρθωμα ολκής, αφού οι λίθοι από τη Σιέρρα Λεόνε προορίζονταν κατά βάση για την κοσμηματοποιία, ενώ η ΕΣΣΔ ήδη παρήγαγε τόσα πολλά δικά της διαμάντια που η De Beers είχε συνάψει μυστική συμφωνία για να τα πλασάρει κρυφά στις δυτικές αγορές, παραβιάζοντας τις αντισοβιετικές κυρώσεις που ίσχυαν τότε.

 

Ο δεύτερος σκοπός, σύμφωνα με το σενάριο, ήταν να χρησιμοποιηθούν οι πολύτιμοι λίθοι για τη χρηματοδότηση της αραβικής «τρομοκρατικής» δραστηριότητας στη Συρία (μόλις είχε απελευθερωθεί από τη Γαλλία), στο Ιράκ (που έδιωχνε τους Βρετανούς) και στην Αλγερία (όπου είχαν πέσει οι πρώτοι πυροβολισμοί της εξέγερσης ενάντια στη γαλλική κυριαρχία). Οι αναφορές για τη σύνδεση των σοβιετικών όπλων με την αραβική τρομοκρατία προκάλεσαν ρίγη στις βρετανικές υπηρεσίες κατασκοπίας, οι οποίες ενέκριναν, από κοινού με την De Beers, ένα κρυφό πρόγραμμα: με τα κεφάλαια της βρετανικής μυστικής υπηρεσίας πληροφοριών να αποκτήσουν πρόσβαση στους λιβανέζικους κύκλους λαθρεμπόρων, να παγιδεύσουν τους εμπόρους και, όπου ήταν απαραίτητο, να δολοφονήσουν τους αρχηγούς των δικτύων.

 

Προς τούτο, εκτός από το να επιστήσει την προσοχή του κοινού σε αυτά τα πρώτα διαμάντια της σύγκρουσης, η De Beers κανόνισε να βγει από την ευχάριστη ιδιώτευσή του προκειμένου να κατευθύνει την αντιεξέγερση ο σερ Πέρσυ Σίλλιτοου, πρώην αρχηγός της βρετανικής MI-5 που είχε κάνει όνομα ως κομμουνιστοκυνηγός αλλά τώρα πουλούσε σοκολάτες. Ο σερ Πέρσυ σύντομα συνειδητοποίησε ότι το σημαντικότερο ήταν να επιτραπεί στην De Beers να παγιώσει το μονοπώλιο, και ο Βρετανός φορολογούμενος να πληρώσει τη νύφη. Η Σοβιετική Ένωση είχε ήδη ανακαλύψει τεράστια αποθέματα φυσικών διαμαντιών και, σαν να μην έφτανε αυτό, ήταν στην πρώτη γραμμή των παγκόσμιων ερευνών σχετικά με τα συνθετικά διαμάντια· η ιδέα ότι θα αγόραζε διαμάντια στη μαύρη αγορά για να χρηματοδοτήσει ομάδες ανταρτών ήταν οικονομικώς αβάσιμη. Η μόνη ανιχνεύσιμη ροή λαθραίων διαμαντιών προς αραβικά χέρια ξεκινούσε από χριστιανούς εμπόρους της Δυτικής Αφρικής και έφτανε πρώτα στον Λίβανο και έπειτα, διαμέσου της γραμμής εκεχειρίας, στο Ισραήλ, αψηφώντας το εμπάργκο της Αραβικής Ένωσης στο σιωνιστικό κράτος. Εντούτοις η De Beers μίσθωσε έναν Λιβανέζο κλεπταποδόχο, ο οποίος έφτιαξε μια συμμορία κακοποιών και μικροεγκληματιών για να στήνει ενέδρες σε κομβόι λαθρεμπόρων, να κλέβει τα διαμάντια τους και να παίρνει ανταμοιβή ίση με το ένα τρίτο της αξίας τους.

 

 

 

Η «πλούσια» δυτική Αφρική

 

 

Η γεωγραφική της θέση, που τη φέρνει πλησιέστερα στον ανεπτυγμένο κόσμο και οι πολλές φυσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές, αποτελούν ταυτόχρονα ευλογία και κατάρα για τη δυτική Αφρική. Η αστάθεια και η ένταση στην περιοχή δεν απουσιάζουν ποτέ, απλώς αλλάζουν κάθε τόσο επίκεντρο.

 

Ο Κότζο Μπάντου-Άντο είναι αναλυτής της Ομάδας Διαχείρισης Κρίσεων και επισημαίνει ότι η ένοπλη σύρραξη της Σιέρα Λεόνε ήταν η κύρια, από την οποία προκλήθηκαν και οι υπόλοιπες.

 

«Βασική αιτία για τον πόλεμο ήταν ο ορυκτός πλούτος της χώρας και περισσότερο τα διαμάντια», κατά τον κ. Άντο. «Το Ηνωμένο Επαναστατικό Μέτωπο της Σιέρα Λεόνε, οι αντάρτες που ξεκίνησαν τον εμφύλιο, αρχικά επικαλέστηκαν για τις επιθέσεις τους τη διαφθορά και την ανικανότητα της κυβέρνησης. Γρήγορα όμως έστρεψαν την προσοχή τους στην κατάληψη των ορυχείων διαμαντιών.

 

»Ο παράγοντας αυτός ήταν ακριβώς που εξασφάλισε για τους αντάρτες την υποστήριξη της γειτονικής Λιβερίας. Οι αντάρτες μέσω της Λιβερίας βρήκαν το νόμιμο διακινητή των διαμαντιών που είχαν αποκτηθεί με παράνομο τρόπο και για τη Λιβερία τα κέρδη από την επιχείρηση ήταν ικανά για να αποφασίσει να εμπλακεί, συμβάλλοντας στη συνέχιση του πολέμου.

 

»Επρόκειτο λοιπόν για έναν πόλεμο με στόχο τον έλεγχο των διαμαντιών. Οι αντάρτες με τον τρόπο αυτό μπορούσαν και να συντηρούν τις δυνάμεις τους, ανταλλάσσοντας στη μαύρη αγορά διαμάντια για όπλα», εξηγεί ο Γκανέζος αναλυτής.

 

Η κρίση στη Σιέρα Λεόνε λύθηκε με την επέμβαση της Οικονομικής Επιτροπής των Χωρών της Δυτικής Αφρικής, της Βρετανίας και αργότερα των Ηνωμένων Εθνών.

 

Πραγματοποιήθηκαν μάλιστα με επιτυχία εκλογές το 2002 και τα Ηνωμένα Έθνη ετοιμάζονται να αποσύρουν τις δυνάμεις τους από τη χώρα.

 

Όμως, μετά τον πόλεμο ο στρατός δεν είναι ακόμα κατάλληλα εκπαιδευμένος, η αστυνομία και άλλοι κρατικοί θεσμοί είναι κατάστικτοι από κρούσματα διαφθοράς και πλέον η χώρα αποτελεί κέντρο λαθρεμπόρων που διακινούν στη Δύση από ναρκωτικά μέχρι και παιδιά.

 

Ο κύριος αποσταθεροποιητικός παράγοντας της περιοχής της Δυτικής Αφρικής, όμως, υπήρξε κυρίως η Λιβερία. Υπό την ηγεσία του προέδρου Τσαρλς Τέιλορ, η Λιβερία ήταν η πρωταγωνίστρια μιας σειράς πολέμων εντός και εκτός συνόρων.

 

Ο στρατός του Τσαρλς Τέιλορ υποστήριξε τους αντάρτες της Σιέρα Λεόνε, ενώ κάποια λιβεριανά στοιχεία έχουν εμπλακεί στις συγκρούσεις της Ακτής Ελεφαντοστού.

 

Η εύφλεκτη κατάσταση που ανέκαθεν υπήρχε στη χώρα έχει τις ρίζες της στις στενές σχέσεις που διατηρεί με τις ΗΠΑ, σύμφωνα με τον Ρίτσαρντ Ντάουντεν, αναλυτή του Εκόνομιστ, που σημειώνει ότι «η Λιβερία αποτελεί ουσιαστικά αποικία των ΗΠΑ. Ιδρύθηκε από την Εταιρεία Αποικιών των ΗΠΑ το 1847, ως βάση για τους σκλάβους που αποκτούσαν την ελευθερία τους. Στο σύνταγμα της χώρας ακόμα αναφέρεται ότι "εμείς, ο λαός της Λιβερίας ήμασταν αρχικά κάτοικοι των Ηνωμένων Πολιτειών της βόρειας Αμερικής".

 

»Αν δείτε και τις σημαίες των δύο χωρών είναι παρόμοιες. Όλες οι κυβερνήσεις προωθούσαν τα αμερικανικά συμφέροντα, κυρίως την περίοδο του ψυχρού πολέμου, μέχρι το πραξικόπημα του προέδρου Ντόε, ο οποίος αποδείχθηκε μάλλον ανίκανος. Έτσι λοιπόν, οι ΗΠΑ αναζητούσαν έναν νέο πρόεδρο που θα εξυπηρετούσε καλύτερα τα συμφέροντά τους.

 

»Ο Τσαρλς Τέιλορ ήταν ο άνθρωπος αυτός, έχοντας παράλληλα, κατά έναν περίεργο τρόπο, και την υποστήριξη άλλων αφρικανικών χωρών, μεταξύ των οποίων και η Λιβύη του συνταγματάρχη Καντάφι, που υποκίνησε, μάλιστα, το πραξικόπημα του Τέιλορ».

 

Μετά την απομάκρυνση του Τσαρλς Τέιλορ από την εξουσία, η μεταβατική κυβέρνηση της Μονρόβια σε συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη προχωρούν στον αφοπλισμό των ενόπλων τοπικών φατριών της Λιβερίας.

 

Το διεθνές συνέδριο χορηγών έδωσε μια σημαντική οικονομική ανάσα στη χώρα, ενώ ελπίζεται ότι τον επόμενο χρόνο θα διενεργηθούν εκλογές, σε κλίμα συμφιλίωση μεταξύ των αντιμαχόμενων ομάδων ανταρτών. Ο δρόμος για τη σταθερότητα, όμως, είναι μακρύς.

 

Προσφάτως οι ένοπλες συγκρούσεις στην περιοχή της δυτικής Αφρικής επικεντρώνονται στην Ακτή Ελεφαντοστού.

 

Η μεταβατική κυβέρνηση που είχε σχηματιστεί στη χώρα για να προωθήσει την ειρηνευτική διαδικασία κατέρρευσε. Μόλις πριν από λίγες ημέρες επήλθε συμφωνία ώστε η μεταβατική κυβέρνηση να αναλάβει και πάλι τα καθήκοντά της.

 

Τα προβλήματα όμως δεν περιορίζονται στις ένοπλες συρράξεις. Κρίσιμη είναι και η επιτυχία των προγραμμάτων αντιμετώπισης και πρόληψης ασθενειών που εφαρμόζονται στην δυτική Αφρική, μία από τις κύριες εστίες ασθενειών στη μαύρη ήπειρο. Και σε αυτόν τον τομέα, πάντως, τα προβλήματα δε λείπουν.

 

Ο Μπρους Έιλγουορντ της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας εκφράζει το παράπονο ότι η τελευταία φορά που πραγματοποιήθηκαν εμβολιασμοί κατά της πολιομυελίτιδας ήταν πριν από 24 μήνες, καθώς από το 2000 η ΠΟΥ είχε καταφέρει να εξαλείψει την ασθένεια.

 

«Ωστόσο πρόσφατα εμφανίστηκαν νέα κρούσματα στο Μάλι, τη Γουινέα και την επαρχία Νταρφούρ του Σουδάν και φοβόμαστε ότι η δυτική και η κεντρική Αφρική απειλούνται από μια νέα επιδημία της νόσου», λέει ο κ. Έιλγουορντ.

 

Όλα ξεκίνησαν από την απαγόρευση των αρχών της Νιγηρίας πριν από ένα χρόνο να συνεχίσουμε τον εμβολιασμό στα βόρεια της χώρας.

 

Η ισλαμική κυβέρνηση εκτίμησε ότι τα εμβόλια ήταν εσκεμμένα μολυσμένα, ως μέρος αμερικανικής σκευωρίας για τη στείρωση των μουσουλμάνων γυναικών».

 

http://eyecdc.livepage.gr/blog/352/3781_Τα_ματωμένα_διαμάντια