Συγγραφέας: Julia Frank, MD, Associate Professor, Department of Psychiatry and Behavioral Sciences, George Washington University School of Medicine
Μετάφραση: Γρηγόρης Μιχάλης, MSc Ψυχολόγος.
Προσαρμογή στην Ελληνική και επιστημονική επιμέλεια: Πέτρος Σκαπινάκης, MPH,PhD, Λέκτορας Ψυχιατρικής Παν. Ιωαννίνων
--------------------------------------------------------------------------------
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα στη ζωή μιας γυναίκας είναι να αποκτήσει ένα μωρό. Τι θα μπορούσε να την κάνει περισσότερο ευτυχισμένη απ’ αυτό; Τότε γιατί ορισμένες γυναίκες αισθάνονται λύπη μετά από το γεγονός της γέννησης ενός παιδιού;
Δεν ξέρουμε σίγουρα. Περίπου το 80% των γυναικών βιώνουν κάποια συναισθηματικά προβλήματα μετά την εγκυμοσύνη. Αισθάνονται αναστατωμένες, μόνες, φοβισμένες. Μπορεί να νιώθουν ανάμικτα συναισθήματα για το μωρό τους και αυτό τους δημιουργεί ένα αίσθημα ενοχής.
Για τις περισσότερες γυναίκες, τα συμπτώματα αυτά είναι ήπιας μορφής και υποχωρούν από μόνα τους. Αλλά ένα μικρότερο ποσοστό που μπορεί να φτάνει το 5-10% των γυναικών αναπτύσσουν μια πιο σοβαρή μορφή συναισθηματικής διαταραχής που αποκαλείται κατάθλιψη μετά από τον τοκετό ή καμιά φορά και «επιλόχεια κατάθλιψη».
Η συναισθηματική δυσφορία μετά τον τοκετό (γνωστή και ως τα blues της μητρότητας – maternity blues) είναι μια παροδική φάση με έντονα αρνητικά συναισθήματα που εμφανίζεται λίγο μετά τον τοκετό στις μισές περίπου γυναίκες που έχουν γεννήσει ένα μωρό.
-Φτάνει στο αποκορύφωμα 3-5 ημέρες μετά τη γέννηση και διαρκεί από πολλές ημέρες μέχρι και 2 εβδομάδες.
-Μπορεί η γυναίκα να κλαίει πιο εύκολα από ότι συνήθως, να παρουσιάζει προβλήματα ύπνου και να νιώθει εκνευρισμό και λύπη.
-Επειδή η κατάσταση αυτή είναι πολύ συχνή και αναμενόμενη, δεν θεωρείται απαραιτήτως ως ασθένεια.
-Σε μερικές μητέρες ωστόσο η κατάσταση αυτή μπορεί να είναι προάγγελος κανονικής κατάθλιψης που έρχεται γι’αυτό και απαιτείται εγρήγορση
Η κατάθλιψη μετά τον τοκετό είναι μια πιο σοβαρή κατάσταση και χαρακτηρίζεται από τα εξής:
-Συναντάται σε περίπου 5-10% των γυναικών και σε διάστημα 6 μηνών από τη γέννηση ενός μωρού.
-Παράγοντες κινδύνου θεωρούνται προηγούμενα επεισόδια μείζονος κατάθλιψης, ψυχοκοινωνικό στρες, ανεπαρκής κοινωνική υποστήριξη και προγενέστερο προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν καταθλιπτική διάθεση, κλάματα, αδυναμία της γυναίκας να χαρεί με δραστηριότητες που άλλοτε της προκαλούσαν ευχαρίστηση, προβλήματα ύπνου, κόπωση, προβλήματα όρεξης, αυτοκτονικό ιδεασμό, σκέψεις ότι είναι ανεπαρκής σαν μητέρα και προβλήματα συγκέντρωσης.
-Μπορεί η πάσχουσα να ανησυχεί για την υγεία του μωρού και την ευτυχία του. Ενδεχομένως να κάνει αρνητικές σκέψεις σχετικά με το μωρό και να φοβάται ότι μπορεί να του προκαλέσει βλάβη (αν και οι γυναίκες που κάνουν αυτές τις σκέψεις σπάνια τις υλοποιούν).
-Εάν μείνει αθεράπευτη, η κατάθλιψη μετά τον τοκετό μπορεί να κάνει πολύ καιρό να περάσει, ενώ υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να επανέλθει είτε εκτός της περιόδου αυτής είτε και μετά από νέα εγκυμοσύνη.
--------------------------------------------------------------------------------
ΑΙΤΙΕΣ
Δεν έχει εντοπιστεί κάποια συγκεκριμένη αιτία που να θεωρείται υπεύθυνη για την εμφάνιση επιλόχειας κατάθλιψης:
Ορμονικές διαταραχές πιστεύεται ότι παίζουν κάποιο ρόλο
-Τα επίπεδα ορμονών όπως τα οιστρογόνα, η προγεστερόνη και η κορτιζόλη πέφτουν δραματικά 48 ώρες μετά τη γέννηση.
-Γυναίκες που παρουσιάζουν επανειλημμένα συμπτώματα επιλόχειας κατάθλιψης μετά από τοκετούς μπορεί να είναι πιο ευαίσθητες σ’ αυτές τις ορμονικές αλλαγές.
Άλλοι γνωστοί παράγοντες κινδύνου:
-Ψυχική ασθένεια πριν την εγκυμοσύνη
-Ψυχική ασθένεια στην οικογένεια, συμπεριλαμβανομένης και της επιλόχειας κατάθλιψης
-Επιλόχεια ψυχική διαταραχή μετά από προηγούμενη εγκυμοσύνη
-Συγκρούσεις στο γάμο, απόλυση από τη δουλειά ή έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης από φίλους και οικογένεια
-Διακοπή της εγκυμοσύνης (π.χ. αποβολή)
Ο κίνδυνος για μείζονα κατάθλιψη μετά από μια αποβολή είναι υψηλός για γυναίκες που δεν έχουν παιδιά καθώς και για γυναίκες που η εγκυμοσύνης τους ήταν ανεπιθύμητη.
Ο κίνδυνος για εμφάνιση κατάθλιψης μετά τον τοκετό είναι υψηλότερος μέσα στους πρώτους 6 μήνες μετά από μια αποβολή.
Η γέννηση παιδιού είναι μια στιγμή μεγάλων αλλαγών για μια γυναίκα. Η ανάγκη προσαρμογής σ’ αυτές τις αλλαγές μπορεί να συμβάλει στην εμφάνιση κατάθλιψης.
-Σημαντικές αλλαγές για μια γυναίκα
Μπορεί να αισθάνεται κουρασμένη μετά από τη γέννηση του μωρού
Ευαισθησία και πόνος στην περιοχή του περινέου μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα. Το διάστημα της σωματικής ανάρρωσης μετά από καισαρική τομή μπορεί να είναι μεγαλύτερο απ’ ότι μετά από φυσιολογικό τοκετό.
Ορμονικές αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν τη διάθεση.
-Συναισθηματικές αλλαγές μετά τον τοκετό.
Αίσθημα ότι έχασε την παλιά της ταυτότητα και ότι είναι εγκλωβισμένη στο σπίτι
Αίσθημα ότι είναι καταβεβλημένη από τις ευθύνες του μητρικού ρόλου
Αίσθημα άγχους από τις αλλαγές στο τρόπο ζωής
Αίσθημα κούρασης εξαιτίας των συνεχών διακοπών του νυχτερινού ύπνου.
Αίσθημα ότι είναι λιγότερο ελκυστική σωματικά και σεξουαλικά
-Η ηλικία μιας μητέρας και ο αριθμός των παιδιών που είχε δεν σχετίζονται με την πιθανότητα να αναπτύξει επιλόχεια κατάθλιψη.
--------------------------------------------------------------------------------
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν οποιαδήποτε στιγμή σε διάστημα από 24 ώρες μέχρι 6 μήνες μετά τη γέννηση ενός παιδιού.
Ο ειδικός βέβαια πριν καταλήξει να διαγνώσει κατάθλιψη θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο ύπαρξης άλλων διαταραχών που μπορούν να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα .
Κακή διάθεση, συχνά κλάματα.
Έλλειψη ικανοποίησης και ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε πρόσφεραν ευχαρίστηση
Προβλήματα στον ύπνο
Μείωση βάρους
Μείωση ενεργητικότητας (ατονία)
Ανησυχία ή άγχος
Αισθήματα αναξιότητας ή ενοχής
Δυσκολία συγκέντρωσης ή λήψης αποφάσεων
Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας
Μειωμένο ενδιαφέρον για σεξ
Αισθήματα απόρριψης
Σωματικά συμπτώματα όπως συχνοί πονοκέφαλοι, πόνοι στο στήθος, ταχυπαλμία, μούδιασμα ή ζαλάδα.
--------------------------------------------------------------------------------
ΠΟΤΕ ΝΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΤΕ ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ
Τηλεφώνησε στο γιατρό:
Όταν έχεις συναισθηματικές μεταπτώσεις ή αισθάνεσαι κατάθλιψη μετά τη γέννηση του μωρού
Όταν αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να τα βγάλεις πέρα με τις καθημερινές υποχρεώσεις, συμπεριλαμβανομένης της φροντίδας για το μωρό που μόλις γεννήθηκε ή για τα υπόλοιπα παιδιά.
Όταν έχεις έντονα συναισθήματα κατάθλιψης ή θυμού 1-2 μήνες μετά τη γέννηση του παιδιού.
Τηλεφώνησε αμέσως σε ένα γείτονα, φίλο, ή αγαπημένο πρόσωπο που βρίσκεται κοντά εάν έχεις οποιοδήποτε από τα ακόλουθα:
Αυτοκαταστροφικές σκέψεις
Σκέψεις πρόκλησης βλάβης στο μωρό ή τα άλλα παιδιά σου.
Σκέψεις ότι το μωρό σου είναι αμαρτωλό (κακό).
Ακούς φωνές ή βλέπεις πράγματα που δεν υπάρχουν.
--------------------------------------------------------------------------------
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Αν και η αυτοβοήθεια δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ιατρική φροντίδα στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, υπάρχουν πράγματα που μπορεί να κάνει μια γυναίκα για να βελτιώσει τη διάθεσή της και την ικανότητα να παραμένει λειτουργική στο σπίτι.
Αυτοβοήθεια στο σπίτι
Φρόντισε να έχεις δίπλα σου μέλη της οικογένειάς σου ή φίλους που σε υποστηρίζουν και ζήτησε τη βοήθειά τους στην φροντίδα του μωρού.
Φρόντιζε τον εαυτό σου. Ξεκουράσου όσο περισσότερο μπορείς. Κοιμήσου όταν κοιμάται το μωρό.
Προσπάθησε να μην περνάς πολύ καιρό μόνη σου.
Αφιέρωσε κάποιο χρόνο με τον σύζυγο ή τον σύντροφό σου.
Κάνε ένα μπάνιο και περιποιήσου τον εαυτό σου καθημερινά
Βγες απ’ το σπίτι. Πήγαινε μια βόλτα, βρες ένα φίλο, κάνε κάτι που σε ευχαριστεί. Πάρε κάποιον για να φροντίζεις το μωρό εάν μπορείς. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, πάρε το μωρό μαζί σου.
Μην έχεις υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό σου. Μην ανησυχείς τόσο πολύ για τις δουλειές του σπιτιού.
Ζήτα από τους φίλους ή την οικογένεια να βοηθήσουν σ’ αυτές.
Μίλησε με άλλες μητέρες. Μπορεί να μάθει η μια από την άλλη και οι εμπειρίες τους μπορεί να λειτουργήσουν καθησυχαστικά.
Ιατρική Θεραπεία
Το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης μετά τον τοκετό εξαρτάται από τον μορφή και την σοβαρότητά της διαταραχής.
Μπορεί να μην είναι πάντοτε αναγκαία η εφαρμογή κάποιας ειδική θεραπείας, επειδή η κατάσταση συχνά βελτιώνεται μόνη της. Εάν τα συμπτώματα δε μειωθούν μέσα σε 2 εβδομάδες, τηλεφώνησε στον γιατρό σου.
Η σοβαρότητα της ασθένειας είναι που θα κατευθύνει τον ειδικό στην επιλογή της θεραπείας για την αντιμετώπιση της επιλόχειας κατάθλιψης. Πιο ήπιες μορφές μπορεί να θεραπευτούν με ψυχοθεραπεία. Πιο σοβαρές μορφές μπορεί να απαιτήσουν φαρμακευτική αγωγή. Κάποιες φορές ένας συνδυασμός των δύο μπορεί να είναι περισσότερο αποτελεσματικός.
Φάρμακα
Αντικαταθλιπτικά φάρμακα όπως η φλουοξετίνη (Ladose), η παροξετίνη (Seroxat), η σερτραλίνη (Zoloft), η σιταλοπράμη (Seropram), η S-σιταλοπράμη (Cipralex) και η βενλαφαξίνη (Efexor) μπορεί να δοθούν για διάστημα ενός χρόνου (πιθανώς και για περισσότερο).
Ορμονική Θεραπεία: η λήψη οιστρογόνων μπορεί να βοηθήσει κάποιες φορές σε συνδυασμό με αντικαταθλιπτικά, αν και οι μελέτες είναι αμφιλεγόμενες.
Εάν θηλάζεις, το φάρμακο που παίρνεις μπορεί να διοχετευτεί (μέσω του γάλακτος) στο μωρό σου. Κάποια αντικαταθλιπτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια καθώς ο κίνδυνος για το μωρό είναι μικρός.
Άλλες θεραπείες
Συνήθως, ψυχοθεραπεία και φάρμακα χρησιμοποιούνται μαζί. Η ψυχοθεραπεία μόνη της μπορεί να είναι αποτελεσματική στις ήπιες περιπτώσεις.
Η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία είναι μια εναλλακτική προς τα φάρμακα θεραπεία, που μπορεί να είναι κατάλληλη για κάποιες γυναίκες. Η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία βοηθάει στο θέμα της κοινωνικής προσαρμογής. Συνήθως περιλαμβάνει δώδεκα ωριαίες συνεδρίες με ένα θεραπευτή. Ο συγκεκριμένος τύπος ψυχοθεραπείας έχει φανεί ότι είναι αποτελεσματικός στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης για κάποιες γυναίκες, αλλά είναι διαδεδομένος περισσότερο στην Αμερική. Άλλη θεραπεία που μπορεί να είναι αποτελεσματική είναι η γνωσιακή – συμπεριφορική ψυχοθεραπεία.
Εάν τα συμπτώματά σου δεν μπορούν να ελεγχθούν με συμβουλευτική ή φαρμακοθεραπεία και περνούν απ’ το μυαλό σου σκέψεις ότι θα βλάψεις τον εαυτό σου ή το μωρό σου, ο γιατρός μπορεί να κρίνει απαραίτητο να εισαχθείς σε κάποιο νοσοκομείο.