πως μιλάμε στα παιδιά για το θάνατο...

[ζώπυρον]

Έχει πέσει πολύ θανατικό τελευταία... Στον ευρύτερο κύκλο - γείτονας, πατέρας συμμαθητή γιού μου, θείος άντρα μου.

 

Προσπαθήσαμε με τον μπαμπά του να προφυλάξουμε το παιδί από τις σχετικές συζητήσεις αλλά είναι αρκετά μεγάλος και μερικά πράγματα δεν κρύβονται - στην γειτονειά, στο σχολείο, στην παιδική χαρά, από την θεία που δεν ξέρει πότε πρέπει να μιλήσει.

Τέλος πάντων, ούτως ή άλλως κάποια στιγμή θα το αντιμετωπίζαμε αυτό το θέμα. Του θανάτου...

Έψαξα στο φόρουμ και βρήκα κάποια σχετικά μηνύματα αλλά εστιάζονται κυρίως στην αντιμετώπιση της πολύ κοντινής-προσωπικής απώλειας. Κι εγώ αναρωτιέμαι πως να το βοηθήσουμε να κατανοήσει γενικά την έννοια του θανάτου.

 

Το παιδί έχει πολλές απορίες και έχει αγχωθεί αρκετά.

Δεν έχει ζήσει πένθος στην άμεση οικογένειά μας. Παππούδες δεν έχει - ο ένας πέθανε πριν γεννηθεί κι ο άλλος όταν το παιδί ήταν πολύ μικρό. Μιλάμε για τους παππούδες (όχι υπερβολικά) αλλά μόνο για ιστορίες εν όσο ζούσαν. Σε σχετική ερώτησή του, έχουμε απαντήσει πως ήταν πολύ γεροντάκια - αρρώστησαν - και μετά πήγαν κοντά στο Θεούλη. Είχε μείνει ικανοποιημένος με αυτή την εκδοχή.

 

Μετά όμως από τα τελευταία γεγονότα (των ανθρώπων που χάθηκαν που σας είπα στην αρχή του μηνύματος και υπέπεσαν στην αντίληψή του), έχουν αρχίσει αγωνιώδεις απορίες, στυλ

- όποιος αρρωσταίνει, πεθαίνει?

- όταν λέμε πολύ γεροντάκι, τι ηλικία δηλαδή?

- πέθανε σημαίνει δεν θα τον ξαναδώ ποτέ?

- πως πάει στον Θεούλη?

- το σώμα του που πάει?

- δεν σας λείπουν οι μπαμπάδες σας?

- ο μπαμπάς μου πότε θα γεράσει?

- μα και να γεράσει δεν θέλω να πεθάνει ποτέ

- δηλαδή κάποτε θα πεθάνω κι ΕΓΩ?

- ............................................

 

Του απαντάμε με μισόλογα και αοριστίες. Είμαι σίγουρη πως δεν το χειριζόμαστε σωστά. Ίσως γιατί κι εμείς δεν έχουμε ξεκάθαρη θέση/άποψη για το θέμα... Και τι άποψη να έχεις δηλαδή...

 

Εγώ λέω συχνά σε συζητήσεις την παροιμία "ήμουνα νια και γέρασα". Όταν την πρωτάκουσε του είχε φανεί πολύ αστεία και γέλαγε. Μετά με ρώτησε τι σημαίνει κι όταν του εξήγησα, του φάνηκε έξυπνη παροιμία (και αστεία ακόμη) και πολλές φορές μου την υπενθύμιζε για να την πω.

Τώρα ανησυχεί και γι' αυτό. Βάζοντάς τον απόψε για ύπνο, την ώρα που για καληνύχτα τον φίλαγα και τον ζούλαγα (είμασταν μες την τρελλή χαρά) , μου είπε : "Μαμά, ήσουνα νια και γέρασες, μόνο στην παροιμία... Έτσι δεν είναι?????

[Aeriko]

Πόσο χρονών είπαμε είναι ο μικρος μας;

[ραφαελ]

εμενα ο δικος μου κοντευει τα 3......

τον ιουνιο που εχασα το μωρο στις 22 εβδομαδες δεν του ειπα οτι το εχασα γιατι ηξερα οτι θα στεναχωριοταν πολυ...του ειπα οτι ειναι μικρουλι κ θελει λιγο χρονο να γινει μεγαλο κ να βγει....πραγματικα μου ηταν πολυ δυσκολο.....ευτυχως δεν καταλαβε τιποτε κ δεν με ρωταει πολλα.....

[ζώπυρον]

Ναι, συγνώμη. Είναι σχεδόν 5,5 χρονών.

[ιανουαριος 2010]

το περασμενο χρονο χασαμε τον γιοκα μου...τον παππου μου και την γιαγια μου... η Κατερινα μου γνωρισε μονο τον παππου και την γιαγια... τον αδερφο της δεν ειχε την τυχη να τον γνωρισει ισως και καλυτερα οπως ηρθαν τα πραγματα... αν και ρωταει ποτε ποτε για τον παππου μου και την γιαγια μου ειναι βλεπετε σχεδον 5 και εχει τρομερη αντιληψη... εγω δεν βρηκα το θαρρος ή το τροπο αν θελετε να της μιλησω για το οτι πεθαναν... φυσικα οχι ετσι αποτομα αλλα ουτε με πλαγιο τροπο δεν καταφερα... ισως επειδη και εγω ειμαι πολυ χαλια ψυχολογικα αυτο το διαστημα δεν εχω την αντοχη να ανοιξω τετοια συζητηση... για τον αδερφουλη της επειδη τον ζητουσε βλεποντας την κοιλια ξεφουσκωτη...αφου ηξερε οτι η κοιλια ειχε μασα μωρακι...της ειπαμε οτι απλα το πηρε ο Θεουλης να το κανει καλα και θα ξαναγυρισει...δεν ειπε τιποτα αλλο για λιγο καιρο ωσπου μια μερα μου λεει'' μαμα θυμασαι που ειχες ενα μωρακι στην κοιλιτσα σου;'' ναι της λεω..'' τι εγινε πεθανε μου λεει; καγκελο εγω! δεν μπορεσα να πω κουβεντα αλλαξα ρουχα και την πηγα στην παιδικη χαρα... μετα απο εκεινη την στιγμη σχεδον 8/9 μηνες δεν ξαναρωτησε τιποτα...ακομα και στο ταφακι του οταν παω ποτε δεν την παιρνω μαζι...την θεωρω μικρη και κατι τετοια και θελω να την προφυλαξω οσο μπορω... καποια στιγμη μεγαλωνοντας θα της εξηγησω τα παντα... ισως και να ειναι λαθος αλλα μονο αυτο μπορω να κανω τωρα...αργοτερα βλεπουμε..

[Αγγελίνα#2]

Φοβάμαι ότι δεν θα μπορέσω να σε βοηθήσω και πολύ φιλενάδα. Μακάρι να ξέρουν οι άλλες και να πάρω κι εγώ καμια καλή συμβουλή.

 

Το είχαμε κι εμείς το θέμα πριν κάμποσο καιρό, δεν ξέρω πως προέκυψε, γιατί θανάτους στο κοντινό περιβάλλον δεν είχαμε πρόσφατα. Μέχρι τότε ήξερε ότι οι άνθρωποι όταν πεθαίνουν πηγαίνουν στο Θεούλη και του αρκούσε. Εν τω μεταξύ όμως, έμαθε για κηδείες , νεκροταφεία κλπ, οπότε άρχισε να ρωτάει τα ίδια σχεδόν με τον δικό σου.

 

Είμαι γενικά της άποψης ότι, σε αυτές τις ηλικίες πρέπει να είμαστε όσο πιο ειλικρινείς γίνετε, οπότε του είπα ότι, όταν οι άνθρωποι μεγαλώνουν πολύ, έρχεται μια μέρα που δεν ξαναξυπνάνε και μετά συμβαίνουν όλα τα άλλα (κηδεία κλπ). Επίσης του μίλησα και για αρρώστιες (αλλά πάλι για πολύ ηλικιωμένα άτομα), και του εξήγησα ότι όλοι θα πεθάνουμε κάποια μέρα.

 

Δεν του άρεσε, και καθόλου μάλιστα. Ψιλοταράχτηκε, θα έλεγα. Με ρωτούσε και με ξαναρωτούσε για καναδυο μέρες, ώσπου κατέληξε από μόνος του στο συμπέρασμα ότι ο Θεούλης παίρνει μόνο τους ανθρώπους που δεν ξέρει το όνομά τους (?????), οπότε εμάς που μας γνωρίζει, δεν θα μας πάρει. Ό,τι καταλάβατε, κατάλαβα. Ύστερα άρχισαν οι αρρώστιες και ξεχάστηκε το θέμα. Και δεν ξέρω τι να του πω, αν επανακύψει.

[Aeriko]

Καταρχήν δεν ξέρω αν έχετε κάνει προετοιμασία απο πριν με παιχνίδια ή ζωάκια. Εμείς έχουμε ενυδρείο και κάποια ψάρια αναπόφευκτα πεθαίνουν οπότε από τη στιγμή που θα αρχίσει να καταλαβαίνει θα καταλάβει και αυτό. Επίσης κάποια παιχνίδια πεθαίνουν και τα παμε στην ανακύκλωση.

 

Μεγάλωσα με τρομερή εξοικείωση στον θάνατο. Δεν με προστάτεψε κανείς και όταν κάτι πέθαινε ήταν έτσι και δεν άλλαζε. Νομίζω πως μου έκανε καλό γιατί δεν με τρομάζει ο θάνατος (εκτός από αυτόν του παιδιού μου ίσως!)

 

Χωρίς να είμαι ειδική ποια φαντάζομαι ότι θα είναι η δική μου αντιμετώπιση:

- όποιος αρρωσταίνει, πεθαίνει?

Όχι. Θυμάσαι που αρρώστησες και είχες πυρετό; Δεν πέθανες. Αρρωσταίνω δεν σημαίνει πως πεθαίνω όσο και αν προσπαθεί ο μπαμπάς να μας πείσει για το αντίθετο κάθε φορά που έχει δέκατα.

- όταν λέμε πολύ γεροντάκι, τι ηλικία δηλαδή?

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη ηλικία. Μπορεί να είναι 80 μπορεί να είναι 100. Θυμάσαι τον Θείο το Γιάννη; Πέθανε στα 50 ενώ η γιαγιά του μπαμπά ζει ακόμα και είναι 98!

 

- πέθανε σημαίνει δεν θα τον ξαναδώ ποτέ?

Ναι γιατί πρέπει επιτέλους να ξεκουραστεί και ίσως να συναντηθείτε πάλι σε επόμενες ζωές και να ζήσετε από την αρχή νέες εμπειρίες. Σου έχει αφήσει όμως πολλά πράγματα για να θυμάσαι έτσι δεν είναι; Με αυτό τον τρόπο οι άνθρωποι που φεύγουν από κοντά μας είναι πάντα δίπλα μας.

 

- πως πάει στον Θεούλη? (σύμπαν για μας)

Εδώ δεν μπορώ να σου απαντήσω χωρίς να παραφράσω (σόρρι φιλενάδα). Η ψυχή του αποχωρίζεται από το σώμα του και περιπλανιέται στο σύμπαν και μας παρακολουθεί απο ψηλά. Κι επειδή ήταν καλός άνθρωπος όσο ζούσε και τον σκεφτόμαστε συχνά είναι κάθε μέρα σχεδόν κοντά μας.

 

- το σώμα του που πάει?

Το σωμα μας είναι αναλώσιμο όπως και τα μελάνια στον εκτυπωτή. Γερνάει και τελειώνει. Δες το δέρμα της γιαγιάς και δες το δικό σου. Η γιαγιά κάποτε είχε δέρμα σαν το δικό σου αλλά επειδή η ψυχή της και η ζωή της γεμίζει εμπειρίες το σώμα ταλαιπωρείται. Άρα κάποια στιγμή το σώμα πρέπει να ανακυκλωθεί. Που πάμε την ανακύκλωση;

 

- δεν σας λείπουν οι μπαμπάδες σας?

Όχι γιατί τους έχουμε κάθε μέρα στο μυαλό μας και θυμόμαστε όσα έχουμε ζήσει μαζί τους. Τα λόγια τους είναι αυτά που μας έκαναν τόσο καλούς γονείς για σένα

 

- ο μπαμπάς μου πότε θα γεράσει?

Ελπίζω πολύ πολύ πολύ αργότερα απ' όσο φαντάζεσαι για να είμαστε μαζί πολλά πολλά χρόνια. Σημασία έχει όμως πως θα ζήσει μαζί μας μέχρι τότε γιατί σημασία έχουν οι μικρές καθημερινές μας στιγμές.

 

- μα και να γεράσει δεν θέλω να πεθάνει ποτέ

Κι εγώ δεν θέλω να παχαίνω αλλά παχαίνω

 

- δηλαδή κάποτε θα πεθάνω κι ΕΓΩ?

Ελπίζω ότι μέχρι τότε θα έχει βρεθεί το ελιξίριο της αιώνιας ζωής και δεν θα χρειαστεί Αλλά δεν νομίζεις ότι μέχρι να έρθει αυτό το κάποτε θα πρέπει να ασχολούμαστε περισσότερο με το ζω;

 

Δεν ξέρω ούτε αν σε βοηθάω ούτε αν είναι παιδαγωγικά όλα αυτά. Είναι όμως απαντήσεις που είχα πάρει εγώ σε αντίστοιχες ερωτήσεις και που οκ... μετά το πρώτο σοκ δεν με απασχόλησαν ιδιαίτερα παρά μόνο όταν χρειάστηκε να βιώσω δικούς μου θανάτους. Και τότε με βοήθησαν πολύ στο να αντιμετωπίσω τον πόνο.

[my billy]

Φοβάμαι ότι δεν θα μπορέσω να σε βοηθήσω και πολύ φιλενάδα. Μακάρι να ξέρουν οι άλλες και να πάρω κι εγώ καμια καλή συμβουλή.

 

Το είχαμε κι εμείς το θέμα πριν κάμποσο καιρό, δεν ξέρω πως προέκυψε, γιατί θανάτους στο κοντινό περιβάλλον δεν είχαμε πρόσφατα. Μέχρι τότε ήξερε ότι οι άνθρωποι όταν πεθαίνουν πηγαίνουν στο Θεούλη και του αρκούσε. Εν τω μεταξύ όμως, έμαθε για κηδείες , νεκροταφεία κλπ, οπότε άρχισε να ρωτάει τα ίδια σχεδόν με τον δικό σου.

 

Είμαι γενικά της άποψης ότι, σε αυτές τις ηλικίες πρέπει να είμαστε όσο πιο ειλικρινείς γίνετε, οπότε του είπα ότι, όταν οι άνθρωποι μεγαλώνουν πολύ, έρχεται μια μέρα που δεν ξαναξυπνάνε και μετά συμβαίνουν όλα τα άλλα (κηδεία κλπ). Επίσης του μίλησα και για αρρώστιες (αλλά πάλι για πολύ ηλικιωμένα άτομα), και του εξήγησα ότι όλοι θα πεθάνουμε κάποια μέρα.

 

Δεν του άρεσε, και καθόλου μάλιστα. Ψιλοταράχτηκε, θα έλεγα. Με ρωτούσε και με ξαναρωτούσε για καναδυο μέρες, ώσπου κατέληξε από μόνος του στο συμπέρασμα ότι ο Θεούλης παίρνει μόνο τους ανθρώπους που δεν ξέρει το όνομά τους (?????), οπότε εμάς που μας γνωρίζει, δεν θα μας πάρει. Ό,τι καταλάβατε, κατάλαβα. Ύστερα άρχισαν οι αρρώστιες και ξεχάστηκε το θέμα. Και δεν ξέρω τι να του πω, αν επανακύψει.

μια χαρα καταλαβε το παιδακι σου μπραβο του!ειναι αυτο που πιστευουμε οι περσσοτεροι, για να μην πω ολοι! το κακο δεν θα συμβει σε εμας αλλα σε καποιον αλλον... κ εγω ειμαι της γνωμης οτι μενουμε κοντα στην αληθεια. εξαλλου τα σκατουλια ειναι πανεξυπνα.

οσο για την κορη σου Ιανουαριε2010 τι να πω....πανεξυπνο συναισθηματικο πλασματακι!

με ολο τον σεβασμο στον πονο σου ομως πιστευω οτι θα πρεπει να της μιλησεις ,γιατι μπορει να μην σε εχει ξαναρωτησει αλλα ειναι σαφεστατο οτι εισπραττει την θλιψη σου,κ δεν ξερεις τι κενο μπορει να εχει η ψυχουλα της......εδω βρε κοριτσι μου δακρυζω εγω παντα οταν σε διαβαζω. ευχομαι συντομα να ερθει ο καιρος που τα μνματα σου θα εκπεμπουν χαρα κ οχι θλιψη....

[Αγγελίνα#2]

Κι εγώ νομίζω ότι το βασικό νόημα το έπιασε. Αλλά έτσι αντιδράει γενικά, όταν κατι τον στενοχωρεί, το απωθεί και το επαναφέρει σε άσχετο χρόνο.

 

Αναρωτιέμαι τώρα αν μου μίλησαν κι εμένα συγκεκριμένα οι δικοί μου για το θέμα ή αν σχημάτισα αντίληψη από μόνη μου...δεν θυμάμαι καθόλου.

[Συντονιστής Περιεχομένου]

Γειά σας.

μπορείτε επίσης να δείτε κι εδώ

 

Από "εφυγε" και ο δικος μας παππους

http://parents.org.gr/forum/showpost.php?p=925201&postcount=2

http://parents.org.gr/forum/showpost.php?p=925457&postcount=3

http://parents.org.gr/forum/showpost.php?p=925559&postcount=6

 

Απώλεια

http://parents.org.gr/forum/showthread.php?t=22435&highlight=%C1%F0%FE%EB%E5%E9%E1+%F0%DD%ED%E8%EF%F2

 

 

Βιβλία για την απώλεια

http://parents.org.gr/forum/showthread.php?t=19366&highlight=%C1%F0%FE%EB%E5%E9%E1+%F0%DD%ED%E8%EF%F

[ιανουαριος 2010]

μια χαρα καταλαβε το παιδακι σου μπραβο του!ειναι αυτο που πιστευουμε οι περσσοτεροι, για να μην πω ολοι! το κακο δεν θα συμβει σε εμας αλλα σε καποιον αλλον... κ εγω ειμαι της γνωμης οτι μενουμε κοντα στην αληθεια. εξαλλου τα σκατουλια ειναι πανεξυπνα.

οσο για την κορη σου Ιανουαριε2010 τι να πω....πανεξυπνο συναισθηματικο πλασματακι!

με ολο τον σεβασμο στον πονο σου ομως πιστευω οτι θα πρεπει να της μιλησεις ,γιατι μπορει να μην σε εχει ξαναρωτησει αλλα ειναι σαφεστατο οτι εισπραττει την θλιψη σου,κ δεν ξερεις τι κενο μπορει να εχει η ψυχουλα της......εδω βρε κοριτσι μου δακρυζω εγω παντα οταν σε διαβαζω. ευχομαι συντομα να ερθει ο καιρος που τα μνματα σου θα εκπεμπουν χαρα κ οχι θλιψη....

σιγουρα καποια στιγμη θα γινει... οσο και να σου φαινεται παραξενο δεν εχω κλαψει ουτε μια φορα μπροστα της...ουτε αφηνω την θλιψη μου στο προσωπο μου...μονο στην καρδια μου... θελω να την βλεπω να γελαει... μαζι της γελαω και γω! δεν ηθελα με τιποτα να πληγωθει... σκεψου κηδεψαμε το αγορακι μας και επειδη ειχα μερες να την δω γιατι μεναμε Θεσσαλονικη για να ειμαστε κοντα του... οταν γυρισα της εφερα μπαλονια και χορευαμε και τραγουδουσαμε... ο αδερφος μου μεχρι και μπουζουκι επαιξε για να βοηθησει την κατασταση...ολα αυτα φυσικα μονο για εκεινη... οταν κοιμηθηκε...απλα τελειωσε η παρασταση...αυτα καλη μου και να ξερεις οτι ποτε δεν παρεξηγω τα ομορφα λογια... να εισαι καλα!

[my billy]

Κι εγώ νομίζω ότι το βασικό νόημα το έπιασε. Αλλά έτσι αντιδράει γενικά, όταν κατι τον στενοχωρεί, το απωθεί και το επαναφέρει σε άσχετο χρόνο.

 

Αναρωτιέμαι τώρα αν μου μίλησαν κι εμένα συγκεκριμένα οι δικοί μου για το θέμα ή αν σχημάτισα αντίληψη από μόνη μου...δεν θυμάμαι καθόλου.

χα! να σου πω εγω τι θυμαμαι! ημουν μολις 3μιση ετων κ ειχε πεθανει ο παππους μου που μου ειχε κ του ειχα τρελλη αδυναμια.μου ειχαν πει οτι αρρωστησε κ τον πηρε ο θεουλης ψηλα κ μας βλεπει απο εκει.κ οταν μας λειπει κλεινουμε τα ματακια κ τον βλεπουμε. ε λοιπον εγω το πηρα πολυ τοις μετρητοις γιατι σηκωνομουν τα βραδια κ με απολυτη ηρεμια αρχιζα διαλογο μαζι του! κ κατα την διαρκεια της ημερας. κ με ρωτουσαν σε ποιον μιλας? κ τους ελεγα στον παππου νατος εκει ειναι δεν τον βλεπετε????? για αρκετους μηνες αυτο. η μανα μου ειχε σκιαχτει καπως φυσικα!!!!!! ημουν πολυ σοβαρη κ απολυτη κ εκανα κανονικο διαλογο τους ελεγα κ τι μου απαντουσε! θυμαμαι ακομα τα πρωτα χριστουγεννα χωρις εκεινον που μου αγορασανε ενα ελαφακι(αυτα τα φουσκωτα με τα κουδουνακια που ειχαν τα περιπτερα)κ μου ειπαν οτι μου το εστειλε εκεινος! οποτε βλεπω τετοιο ελαφακι τον θυμαμαι ακομα κ σημερα βρε κοριτσια (αν κ τωρα αυτα δεν τα πολυβρισκεις)

αρα εμεις τους εξηγουμε οσο γινεται, κ αυτα την βρισκουν την ακρη στο μυαλουδακι τους.

[ζώπυρον]

Κύριε Συντονιστά, ευχαριστούμε πολύ για τις υποδείξεις!

 

Κορίτσια μου κι εσάς σας ευχαριστώ όλες πολύ! Θέλω να ξανασκεφτώ όλα όσα μου είπατε - είναι δύσκολο το θέμα...

[my billy]

σιγουρα καποια στιγμη θα γινει... οσο και να σου φαινεται παραξενο δεν εχω κλαψει ουτε μια φορα μπροστα της...ουτε αφηνω την θλιψη μου στο προσωπο μου...μονο στην καρδια μου... θελω να την βλεπω να γελαει... μαζι της γελαω και γω! δεν ηθελα με τιποτα να πληγωθει... σκεψου κηδεψαμε το αγορακι μας και επειδη ειχα μερες να την δω γιατι μεναμε Θεσσαλονικη για να ειμαστε κοντα του... οταν γυρισα της εφερα μπαλονια και χορευαμε και τραγουδουσαμε... ο αδερφος μου μεχρι και μπουζουκι επαιξε για να βοηθησει την κατασταση...ολα αυτα φυσικα μονο για εκεινη... οταν κοιμηθηκε...απλα τελειωσε η παρασταση...αυτα καλη μου και να ξερεις οτι ποτε δεν παρεξηγω τα ομορφα λογια... να εισαι καλα!

καθολου παραξενο δεν μου φαινεται ειμαι πολυ σιγουρη οτι μεχρι κ οσκαρ ερμηνειας αξιζεις!!!! αλλα ειναι πολυ πολυ πολυ εξυπνα τα ατιμα κ δεν τους ξεφευγει τιποτα γι αυτο το ειπα.δεν θελω να πω αλλα στα εχουν πει οι κοπελες απλα να ξερεις οτι μια ακομη θετικη σκεψη ειναι κοντα σου! παντα με σεβασμο.

[ιανουαριος 2010]

καθολου παραξενο δεν μου φαινεται ειμαι πολυ σιγουρη οτι μεχρι κ οσκαρ ερμηνειας αξιζεις!!!! αλλα ειναι πολυ πολυ πολυ εξυπνα τα ατιμα κ δεν τους ξεφευγει τιποτα γι αυτο το ειπα.δεν θελω να πω αλλα στα εχουν πει οι κοπελες απλα να ξερεις οτι μια ακομη θετικη σκεψη ειναι κοντα σου! παντα με σεβασμο.

ανταποδιδω τον σεβασμο... ευχαριστω! καληνυχτα κοπελα μου...

[agentP]

Όπως κι αν τα πεις, όταν συνειδητοποιήσουν ότι όλοι κάποτε πεθαίνουν τα πιάνει ο φόβος για τους γονείς τους. Εμένα ο μεγάλος με ρωτάει πόσο χρονών είμαι και πόσο χρονών θα είμαι όταν αυτός θα είναι 20; 30; Τώρα τελευταία με ρωτάει αν υπάρχουν άνθρωποι που ζουν 120 χρόνια, τον έχει πιάσει μια εμμονή με το μέτρημα και τις ηλικίες. Προσπαθώ να τον καθησυχάσω ότι δεν θα πεθάνω μέχρι να γίνω πολύ γιαγιά, όταν αυτός θα είναι μεγάλος και θα έχει δικά του παιδιά. Μ' έχουν ρωτήσει κι εμένα αυτά που σε ρωτάει και με έχουν δει να κλαίω.

- όποιος αρρωσταίνει, πεθαίνει? όχι, συνήθως γινόμαστε καλά.

- όταν λέμε πολύ γεροντάκι, τι ηλικία δηλαδή? πολύ μεγάλος, κοντά στα 100

- πέθανε σημαίνει δεν θα τον ξαναδώ ποτέ?

αν είμαστε καλοί θα συναντηθούμε στον παράδεισο.

- πως πάει στον Θεούλη?

η ψυχή είναι λεπτή σαν σύννεφο, σαν αέρας και ανεβαίνει στον ουρανό.

- το σώμα του που πάει?

η ψυχή φεύγει και το σώμα του μένει στη γη σαν ένα άδειο πουκάμισο.

- δεν σας λείπουν οι μπαμπάδες σας?

(μαμά) πάρα πολύ κάθε μέρα.

- ο μπαμπάς μου πότε θα γεράσει?

όταν θα είσαι μεγάλος και θα έχεις δική σου οικογένεια, μεγάλα παιδιά (τους φαίνεται τόσο μακρινό, σαν να τους λες σε 500 χρόνια)

- μα και να γεράσει δεν θέλω να πεθάνει ποτέ.

αυτό δεν γίνεται, όλοι πεθαίνουν, θα είσαι όμως μεγάλος και θα τα καταφέρνεις και χωρίς εμάς.

- δηλαδή κάποτε θα πεθάνω κι ΕΓΩ?

Ναι, όταν θα είσαι πολύυυυ παππούς.

[Ellemphriem]

πω πω βαρυ θεμα βρε κοριτσι εβαλες. Δεν ξερω τι να της πω.......ή τι θα της ελεγα. Ειμαι λιγο σκληροπετση στο θεμα αρρωστια/θανατος γιατι τους εχω χασει ολους και ολοι εφυγαν στα χερια μου. Βεβαια ποτε δεν μπορεις να γινεις αναισθητος οταν χανεις δικο σου ανθρωπο αλλα πως το λες σε ενα παιδι. Εγω φοβαμαι μην χρειαστει να το πω και ειμαι πιο ψυχρη απο οσο πρεπει.......δεν ξερω ειλικρινα. Περνω ιδεες απο εδω. Παντως θυμαμαι ρωταγα εγω τον παππου μου αντιστοιχες ερωτησεις και τρελλενομουν στην ιδεα να πεθανει.....και μου ελεγε 'ολοι θα πεθανουμε.....μην το σκεφτεσαι. Οταν θα γινει θα τα καταφερεις να τα βγαλεις περα το ξερω. Και ο χρονος θα ειναι ο φιλος σου'.......το θυμαμαι αυτο. Ειχε δικιο.......αλλα για μικρες πολυ ηλικιες δεν ξερω.

[elenik]

Όπως κι αν τα πεις, όταν συνειδητοποιήσουν ότι όλοι κάποτε πεθαίνουν τα πιάνει ο φόβος για τους γονείς τους. Εμένα ο μεγάλος με ρωτάει πόσο χρονών είμαι και πόσο χρονών θα είμαι όταν αυτός θα είναι 20; 30; Τώρα τελευταία με ρωτάει αν υπάρχουν άνθρωποι που ζουν 120 χρόνια, τον έχει πιάσει μια εμμονή με το μέτρημα και τις ηλικίες. Προσπαθώ να τον καθησυχάσω ότι δεν θα πεθάνω μέχρι να γίνω πολύ γιαγιά, όταν αυτός θα είναι μεγάλος και θα έχει δικά του παιδιά. Μ' έχουν ρωτήσει κι εμένα αυτά που σε ρωτάει και με έχουν δει να κλαίω.

- όποιος αρρωσταίνει, πεθαίνει? όχι, συνήθως γινόμαστε καλά.

- όταν λέμε πολύ γεροντάκι, τι ηλικία δηλαδή? πολύ μεγάλος, κοντά στα 100

- πέθανε σημαίνει δεν θα τον ξαναδώ ποτέ?

αν είμαστε καλοί θα συναντηθούμε στον παράδεισο. Μπορει να μην τον βλεπεις αλλα ειναι παντα διπλα σου και εκεινος σε βλεπει και σε προσεχει

- πως πάει στον Θεούλη?

η ψυχή είναι λεπτή σαν σύννεφο, σαν αέρας και ανεβαίνει στον ουρανό.

- το σώμα του που πάει?

η ψυχή φεύγει και το σώμα του μένει στη γη σαν ένα άδειο πουκάμισο.

- δεν σας λείπουν οι μπαμπάδες σας?

(μαμά) πάρα πολύ κάθε μέρα.

- ο μπαμπάς μου πότε θα γεράσει?

όταν θα είσαι μεγάλος και θα έχεις δική σου οικογένεια, μεγάλα παιδιά (τους φαίνεται τόσο μακρινό, σαν να τους λες σε 500 χρόνια)

- μα και να γεράσει δεν θέλω να πεθάνει ποτέ.

αυτό δεν γίνεται, όλοι πεθαίνουν, θα είσαι όμως μεγάλος και θα τα καταφέρνεις και χωρίς εμάς.

- δηλαδή κάποτε θα πεθάνω κι ΕΓΩ?

Ναι, όταν θα είσαι πολύυυυ παππούς.

 

Με αυτο που συμπληρωσα αυτα λεω και εγω

[pocoyo]

και εμεις ειχαμε και ακομα εχουμε διαφορες τετοιες αποριες πηραμε ενα βιβλιο "ο παππους του ροκο" και μας ελυσε μερικες απο αυτες το συνιστω!!!!!

[jannis]

Στα παιδιά μας μιλούσαμε για τον ένα παπου που δεν γνώρισαν ποτέ από πολύ μικρά και λέγαμε ότι είναι ψηλά στον ουρανό και τους προσέχει.

Οταν ηταν 2+ πέθανε ένα σκυλί μας και δεν θελήσαμε να τους πούμε ότι πέθανε. Κακώς.. Τους είπαμε ότι "κοιμήθηκε" αυτά φυσικα δεν κατάλαβαν, νομίσαμε θα ξεχνούσαν αλλά που ... την ψάχνανε, νομίσανε ότι χάθηκε...

Μετά μου είπαν οι "ειδικοί" ότι είναι "τύχη" για το παιδί ο πρώτος χαμός να είναι αυτός ενώς κατοικίδιου αντί ενώς αγαπημένου, έτσι να μπορέσουν να μάθουν κάποια πράγματα για τον θάνατο πιο "ανώδυνα". Όταν τα παιδιά ήταν 3+ πέθανε και το 2ο σκυλί.Τότε τους το είπαμε και το θάψαμε όλοι μαζί. Η κόρη μου δεν πολυ αντέδρασε, ο γιος μου έκλαιε για μέρες. Κάναμε διάφορα για να "διαχειριστούμε" το πένθος και την εμμονή με το θέμα θάνατος. Συνέχεια μας ρωτούσαν ερωτήσεις και συνέχεια προσπαθούσαμε να απαντήσουμε απλά και με ειλικρίνεια αλλά και καθυσηχαστικά, όχι άλλα ψέματα τα πάντα είναι μέσα στην ζωή και καλύτερα είναι να μάθουμε τα παιδιά πως να αναγνωρίζουν και εκφράζουν τα συναισθήματα τους παρά να αποκρύβουμε καταστάσεις. Μια μέρα με ρώτησε ο γιος μου "πως θα βγει το σκυλί από το χώμα για να πάει στον ουρανο?"

Προσπάθησα να μιλήσω για ψυχή κλπ αλλά δεν ξέρω τι κατάλαβε, είμαι σίγουρη θα ξαναρωτήσει.

Πολύ βοηθητική ήταν η ταινία "Ο Βασιλιάς των Λιονταριών" που βλέπουν και ξαναβλέπουν και συζητάμε τον "κύκλο της ζωής".

[ζώπυρον]

Κορίτσια μου, σας ευχαριστώ πολύ όλες για τις απαντήσεις σας και μάλιστα όσες μπήκαν και στον κόπο να μου απαντήσουν ένα ένα τα ερωτήματα. Βέβαια, τα περισσότερα από αυτά που μου προτείνατε, τα έχω πει...

 

Είναι πολύ δύσκολο το θέμα. Ίσως όχι μόνο για τον μικρό αλλά και για μένα... Πρέπει λίγο να το σκεφτώ...

 

Θα επανέλθω...

[jannis]

zopiron, αφού και εσύ πενθείς καλό είναι νομίζω να εκφράσεις κάποια από αυτά τα συναισθήματα στα παιδιά ούτως η άλλως τα παιδιά καταλαμβαίνουν όταν οι γονείς είναι στεναχωρεμένοι. Να τους πεις δηλαδη είμαι λυπημένη επειδή πέθανε... Νιώθω ότι τον χάσαμε αλλά πάντα θα είναι στην σκέψη μου... Μου λείπει όμως...

Στην ερώτηση πάντα θα είσαι λυπημένη, μπορείς να πεις, όχι τόσο αλλά πάντα θα σκέφτομαι αυτό το άτομο

Τα παιδιά μαθαίνουν να εκφράζουν και να "διαχειρίζονται" τα συναισθήματα τους από τους γονείς. Όσο λυπηρό και να είναι για σένα, παραμένει μια "ευκαιρία" να τους δώσεις κάποια "εφόδια" για το μέλλόν.

[ζώπυρον]

jannis μου,

 

αυτό το κάνω. Εκφράζομαι...

 

Νομίζω όμως πως η κύρια ανησυχία του γιού μου δεν είναι τόσο... μεταφυσική, όσο... ότι θα χάσει εμένα και τον μπαμπά του...

[jannis]

κατανοητό το περάσαμε (και να φανταστείς μιλάω για τους σκύλους!)

ο γιος μου ζωγράφισε τον μπαμπά του σε ένα σύνεφο (όπως τον Μουφάσα) και του το έκανε δώρο!

Τους λέμε ότι συνήθως οι άνθρωποι πεθαίνουν όταν είναι πολύ πολύ μεγάλοι και ότι θα είμαστε μαζί ώσπου να γίνουν αυτοί μεγάλοι, να κάνουν παιδιά κλπ...

Βέβαια αν έχετε χάσει κάποιο νέο τότε δυσκολεύουν τα πράγματα...

Παίρνει χρόνο, είναι δύσκολο, δεν είναι ευχάριστο απλώς είναι καλύτερα να μιλάμε παρά να μην μιλάμε.

Κουράγιο...

[ζώπυρον]

Συμφωνώ απόλυτα στο να μιλάμε, όσο δύσκολο κι αν είναι. Ότι απωθείται, παραμορφώνεται και γιγαντώνεται...

 

Ο μικρός είναι κάπως πιο ήρεμος με αυτό το θέμα. Και σου ξαναλέω, νομίζω πως η βασική του αγωνία είναι να μην μας χάσει ποτέ (κυρίως τον άντρα μου, μιας και όλο άντρες πεθαίνουν )...

 

Θα προσπαθήσω να πάω σε κάποιο βιβλιοπωλείο να δω τα σχετικά βιβλία που προτάθηκαν, να διαλέξω κάποιο και να το διαβάσουμε μαζί με το παιδί.

 

Και βλέπουμε...