Φοβόμαστε να δούμε τον ξένο στον εαυτό μας αλλά και στον άλλο.

11,3k · 22 Οκτωβρίου,2010

Ο ξένος: Μετανάστες και πρόσφυγες

Θοδωρής Καλλιφατίδης, Μια νέα πατρίδα έξω απ΄το παράθυρό μου, Γαβριηλίδης

Τους τελευταίους αιώνες η ιστορία του πληθυσμού στην Ελλάδα είναι μια ιστορία μετακινήσεων: προσφυγιά και μετανάστευση. Αυτές οι αέναες μετακινήσεις συνθέτουν μια ιστορία που είναι κοινή για όλους όσους ζουν σʼ αυτό τον τόπο.

Πόσο γνωρίζουμε άραγε αυτή την πραγματικότητα και πόσο η εκπαίδευση και η παιδεία μας συμβάλλει στη μετάδοση αυτής της μνήμης; Τα σχολεία και οι παιδικές βιβλιοθήκες αλλά και όσες άλλες ομάδες ασχολούνται με παιδιά σηκώνουν το βάρος τα παιδιά των μεταναστών να αναγνωρίσουν την ιστορία τους, απαραίτητο στοιχείο για να διαμορφώσουν μια ταυτότητα αλλά και τα υπόλοιπα παιδιά να αναγνωρίσουν τις ανταλλαγές, τον πλούτο και το δυναμισμό που μπορεί να προκύψει μέσα από τη συνάντησή μας με τον «ξένο».

Με αφετηρία αυτές τις σκέψεις επιλέξαμε βιβλία που μιλάνε για την αποδοχή του ξένου και απευθύνονται σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες. Βιβλία για ανθρώπους που ταξιδεύουν σʼ όλο τον κόσμο αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον, έναν τόπο μακριά από τον πόλεμο και τη φτώχεια, ανθρώπους που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους κυνηγημένοι ή διωκόμενοι. Μετανάστες, πρόσφυγες, οι λέξεις που περιγράφουν τις τύχες ανθρώπων που περπάτησαν κι άφησαν τα ίχνη τους σε πολλούς δρόμους. Αλλάζοντας το τοπίο στους τόπους που εγκαταστάθηκαν και τους τόπους που άφησαν, αλλάζοντας τους ανθρώπους που γνωρίζουν σε κάθε καινούριο τόπο διαμονής τους και τους ανθρώπους που αφήνουν πίσω τους, συγγενείς και φίλους. Φεύγοντας κόβουν τα νήματα που τους συνδέουν με μια πατρίδα και καταδικάζονται να νοιώθουν τόσο ξένοι στον καινούριο τόπο διαμονής τους όσο και πίσω στα σπίτια τους. Ποια είναι η στάση των παιδιών απέναντι στο ξένο; Πώς απεικονίζεται μέσα στα βιβλία; Τα παιδιά που φεύγουν, τα παιδιά που υποδέχονται, τα παιδιά που πρέπει να μάθουν να συμβιώνουν είναι οι ήρωες σχεδόν όλων των βιβλίων που προτείνουμε. Η βιβλιογραφία για το θέμα είναι πολύ μεγάλη και στις μέρες μας πολλά νέα βιβλία παρουσιάζονται.

Στην επιλογή των βιβλίων στόχος μας ήταν να υπάρχουν αντιπροσωπευτικά δείγματα από διαφορετικές ενότητες του ίδιου θέματος. Προτείνουμε επίσης δραστηριότητες με αφετηρία αποσπάσματα από βιβλία για να κατανοήσουν τα παιδιά τη μετακίνηση των ανθρώπων τόσο μέσα στο χώρο αλλά και στον χρόνο αλλά και να συνδυάσουν μαρτυρίες ανθρώπων με ιστορικά γεγονότα και με τις βασικές έννοιες των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

11,3k · 22 Οκτωβρίου,2010

Ξένος

Ποιος είναι ξένος; Αυτός που δεν ανήκει.

Πού ανήκει ένα παιδί; Όσο πιο μικρό είναι, τόσο πιο περιορισμένος είναι ο «κόσμος» στον οποίο ανήκει. Στην αρχή αποτελείται από δυο-τρεις ανθρώπους, καμιά φορά μόνο από έναν, τη μητέρα. Μακριά απʼ αυτήν το παιδί νιώθει ξένο. Έτσι, ένα παιδί μικρής ηλικίας νιώθει πολύ συχνά ξένο, συγκεκριμένα όποτε δεν είναι κοντά σε κάποιο πρόσωπο που αγαπάει ή εμπιστεύεται. Μεγαλώνοντας μαθαίνει σιγά-σιγά να εμπιστεύεται τα οικεία σημάδια γύρω του που το κάνουν να νιώθει τη σιγουριά ότι οι δικοί του άνθρωποι θα ξανάρθουν.

Τι συναισθήματα μπορεί να έχει ένα παιδί που νιώθει ξένο; Ανασφάλεια, αμηχανία, ανησυχία, φόβο, που μπορεί να είναι πολύ έντονος.

Τι βλέπουμε σαν ξένο; Αυτό που μας είναι άγνωστο.

Ποιος είναι τόσο άγνωστος σ΄ ένα παιδί ώστε να τον βλέπει σαν ξένο; Κάποιος με τον οποίο δεν έχει συνάψει σχέση. Κάποιος που είναι διαφορετικός απʼ τους ανθρώπους που συνήθως το περιβάλλουν. Κάποιος για τον οποίο δεν ξέρει τίποτα. Όταν σχετιστεί το παιδί με κάποιον ή όταν ακούσει, μάθει πράγματα γιʼ αυτόν, αρχίζει να τον νιώθει λιγότερο ξένο, αρχίζει σιγά σιγά το περίγραμμα του να του γίνεται πιο οικείο.

Τι συναισθήματα μπορεί να έχει ένα παιδί απέναντι σε κάποιον που τον βλέπει σαν ξένο; Ανασφάλεια, αμηχανία, ανησυχία, φόβο που μπορεί να είναι πολύ έντονος. Η αίσθηση του να είσαι ή να νιώθεις ξένος με έναν ή πολλούς ανθρώπους, σʼ έναν τόπο, σε μία κατάσταση, μέσα στον ίδιο σου τον εαυτό, είναι μια αρχετυπική ανθρώπινη εμπειρία.

Γι΄ αυτό και πάρα πολλοί μύθοι, παραμύθια, αρχαίες τραγωδίες, ιστορίες περιστρέφονται γύρω απʼ αυτήν.

Ο Ξένιος Δίας ήταν μάλλον ο Θεός για τον «ξένο» που βρίσκεται μέσα στον κάθε άνθρωπο.

Λέει ο Οδυσσέας στον Πολύφημο, για να τον υποχρεώσει να σεβαστεί αυτόν και τους συντρόφους του:

...Τιμή στους ξένους πρέπει• αντάμα τους οδεύει ο Δίας ο Ξένιος, για να παιδεύει τους που αδίκησαν τον ξένο, τον ικέτη...

Η εμπειρία του «ξένου» από όποια πλευρά κι αν τη ζούμε, μας δημιουργεί την έντονη ανάγκη να την προσπεράσουμε, να νιώσουμε πάλι οικεία.

Ένας από τους τρόπους που μπορεί να γίνει αυτό, ιδιαίτερα στα παιδιά, είναι η γνώση πάνω σ΄ αυτό που μοιάζει ή είναι ξένο, η τοποθέτηση του μέσα σʼ ένα πλαίσιο σημείων που ανακαλούν μια μνήμη, κάτι γνώριμο, όπως για παράδειγμα μια συγκεκριμένη θέση πάνω στην υδρόγειο σφαίρα.

Λουίζα Βογιατζή

ψυχολόγος

πηγή bookbook.gr