Τι είναι ατοπική δερματίτιδα; Σε τι οφείλεται, πως εκδηλώνεται και πως αντιμετωπίζεται;
O όρος ατοπία αντιστοιχεί σε κληρονομική προδιάθεση για αλλεργία η οποία εκδηλώνεται με τη μορφή άσθματος, αλλεργικής ρινίτιδας και ατοπικής δερματίτιδας (ΑΔ) λόγω ανωμαλιών σε λειτουργίες φραγμού του οργανισμού.
Η ατοπική δερματίτιδα συγκεκριμένα αντιστοιχεί σε μια φλεγμονώδη ανοσολογική απάντηση που αναπτύσσεται λόγω γενετικής προδιάθεσης, η οποία συνοδεύεται από ανωμαλίες στο δερματικό φραγμό.
Γνωστή και ως ατοπικό έκζεμα, η ατοπική δερματίτιδα χαρακτηρίζεται από εκδηλώσεις φλεγμονής στο δέρμα που εξελίσσονται με εξάρσεις και υφέσεις. Πρόκειται για μια υποτροπιάζουσα κνησμώδη δερματοπάθεια που προσβάλλει κατά βάση τις καμπτικές πτυχές. Εκδηλώνεται συνήθως στη βρεφική ηλικία, προσβάλλει κατά βάση τα παιδιά, αλλά μερικές φορές επιμένει και μετά την ενηλικίωση.
Μια παθολογία σε έξαρση
Σύμφωνα με μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί στην Ευρώπη, ο επιπολασμός της ατοπικής δερματίτιδας κυμαίνεται από 7% ως 28%. Εκτιμάται ότι η ατοπική δερματίτιδα αφορά το 10 με 20% των παιδιών στις βιομηχανοποιημένες χώρες.
Στη Γαλλία για παράδειγμα, η ατοπική δερματίτιδα αφορά το 18% του πληθυσμού ενώ ο επιπολασμός της έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια. Επομένως πρόκειται για μια παθολογία σε έξαρση.
Πώς εκδηλώνεται
Η κλινική εικόνα της ατοπικής δερματίτιδας διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικία, τη σοβαρότητα του εκζέματος και τη στιγμή της εξέτασης (οξεία φάση ή φάση ύφεσης).
Στο βρέφος :
Η ατοπική δερματίτιδα εκδηλώνεται τους πρώτους μήνες της ζωής (περίπου στην ηλικία των 3 μηνών) σε συμμετρικά σημεία και κατά βάση στο πρόσωπο (μάγουλα, κάτω και γύρω από τα αυτιά), το λαιμό και τα άκρα.
Η ξηρότητα του δέρματος είναι συχνή. Ο κνησμός είναι σταθερός μετά την ηλικία των 3 μηνών και συχνά σχετίζεται με διαταραχές του ύπνου.
Στο παιδί μετά τα 2 έτη :
Οι βλάβες εντοπίζονται κυρίως στις πτυχές (λαιμός, αγκώνες, γόνατα) και τα άκρα (χέρια και καρποί, αστράγαλοι). Οι οξείες βλάβες χαρακτηρίζονται από οροροή (έκκριση ορρώδους υγρού) και στη συνέχεια δημιουργία κρούστας και συχνά εκζεματοποίηση. Η λειχηνοποίηση (δηλαδή η πάχυνση του δέρματος) είναι ένα συχνό σύμπτωμα και υποδηλώνει σταθερό εντοπισμένο κνησμό. Υπάρχει πιθανότητα βελτίωσης γύρω στην ηλικία των 2 ετών, ενώ πλήρης εξάλειψη των συμπτωμάτων παρατηρείται γύρω στην ηλικία των 3 ετών ή μετά τα 7 έτη.
Στην ηλικία των 10-11 χρόνων, πολλά παιδιά δεν έχουν πλέον έκζεμα. Όμως την περίοδο αυτή μπορεί να εκδηλωθεί ρινίτιδα ή αλλεργικό άσθμα.
Στον έφηβο και τον ενήλικα :
Όταν η ΑΔ επιμένει στην εφηβεία, είναι συχνή η λειχηνοποίηση του δέρματος και η ξηρότητα. Η εμφάνιση ερυθρών βλαβών στο πρόσωπο και το λαιμό είναι χαρακτηριστική.
Στον ενήλικα η ΑΔ είναι σπάνια, όμως όταν επιμένει εκδηλώνεται υπό τη μορφή λειχηνοποίησης (χέρια, βλέφαρα…) με έντονο κνησμό και ξηρότητα.
Ο Κύκλος της Ατοπικής Δερματίτιδας :
Η ατοπική δερματίτιδα χαρακτηρίζεται από την εναλλαγή φάσεων έξαρσης (ή οξέων φάσεων) και φάσεων ύφεσης ενώ και στις δύο φάσεις η ξηρότητα είναι μόνιμη.
Η οξεία φάση χαρακτηρίζεται από την παρουσία φλεγμονωδών βλαβών (ερύθημα, οίδημα) και την εμφάνιση φυσαλίδων. Όταν οι φυσαλίδες αυτές σπάσουν οροροούν. Στις περιοχές που δεν υπάρχουν βλάβες, το δέρμα παρουσιάζει έντονη ξηρότητα.
Η φάση ύφεσης αναγγέλλεται με το σχηματισμό κρούστας. Η ξηρότητα επιμένει και βλάβες εξαιτίας του κνησμού πιθανόν σχετίζονται με πάχυνση της επιδερμίδας (λειχηνοποίηση).
Πολλοί είναι οι παράγοντες που ευνοούν την απρόβλεπτη άφιξη μιας έξαρσης :
Αιτιολογικοί παράγοντες
Αν και η αιτιολογία της συγκεκριμένης παθολογίας δεν είναι εντελώς γνωστή, τρεις είναι οι βασικοί παράγοντες που περιγράφονται ως υπαίτιοι των παθοφυσιολογικών μηχανισμών της ατοπικής δερματίτιδας : γενετικοί, ανοσολογικοί και ανωμαλίες στο δερματικό φραγμό.
Γενετικοί παράγοντες :
Ο κίνδυνος αλλεργίας σε ένα παιδί του οποίου ένας μόνο από τους γονείς είναι ατοπικός (άσθμα, ρινίτιδα, έκζεμα) είναι 40%. Ο κίνδυνος αυτός φτάνει το 75 – 80% όταν και οι δύο γονείς παρουσιάζουν τα συμπτώματα. Επομένως, 50% με 70% των ασθενών με ατοπική δερματίτιδα έχουν ένα συγγενή πρώτου βαθμού που παρουσιάζει συμπτώματα ατοπίας. Ο τρόπος που μεταβιβάζεται η ατοπία, μη διευκρινισμένος μέχρι σήμερα, είναι πιθανώς πολυγονιδιακός.
Ανοσολογικοί παράγοντες :
Η ατοπική δερματίτιδα αντιστοιχεί σε ένα έναν τύπο αντίδρασης καθυστερημένης υπερευαισθησίας, στον οποίο συμμετέχουν λεμφοκύτταρα και αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα.
Γενικά, μπορούμε να διακρίνουμε δύο φάσεις :
Ανωμαλίες του δερματικού φραγμού :
Στα ατοπικά άτομα, παρατηρείται ανωμαλία στο ποσοστό των κυριότερων συστατικών του δερματικού φραγμού, NMF (*NMF: Natural Moisturizing Factor)
και κεραμίδια, μια έλλειψη σε ένα βασικό λιπαρό οξύ, το γ- λινολενικό οξύ (Ωμέγα 6), καθώς και μια έλλειψη του ενζύμου δέλτα-6-δεσατουράση.
Η έλλειψη σε κεραμίδια, βασικό συστατικό του μεσοκυττάριου τσιμέντου, οφείλεται πιθανόν σε ανεπαρκή δραστηριότητα ενζύμων.
Το γ-λινολενικό οξύ είναι συστατικό των φωσφολιπιδίων των κυτταρικών μεμβρανών και αντιπροσωπεύει βασικό συστατικό του μεσοκυττάριου τσιμέντου (που εξασφαλίζει τη συνοχή και την καλή λειτουργία του δερματικού φραγμού). Επομένως αυτό το βασικό λιπαρό οξύ παίζει σημαντικό λειτουργικό και μεταβολικό ρόλο στη λειτουργία φραγμού του δέρματος. Το γ-λινολενικό οξύ είναι επίσης επαγωγέας αντιφλεγμονωδών προσταγλανδινών και επομένως έχει ρόλο-κλειδί στις φλεγμονώδεις διεργασίες.
Στα ατοπικά άτομα, η έλλειψη σε γ-λινολενικό οξύ ευθύνεται επίσης για την ξηρότητα και τη φλεγμονή του δέρματος.
Επομένως οι ανωμαλίες του δερματικού φραγμού είναι βασικός παράγοντας στην παθοφυσιολογία της ΑΔ.
Οι ανωμαλίες αυτές είναι εν μέρει γενετικά καθορισμένες από τις μεταλλάξεις του γονιδίου της φιλαγγρίνης, βασικής πρωτεΐνης που διευκολύνει την τελική διαφοροποίηση της επιδερμίδας και το σχηματισμό του δερματικού φραγμού
Αντιμετώπιση της Ατοπικής Δερματίτιδας
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της ατοπικής δερματίτιδας στοχεύει κατ’ αρχάς στην ενυδάτωση του δέρματος με μαλακτικά, ώστε να καταπολεμηθεί η ξηροδερμία η οποία ευθύνεται για τον έντονο συνοδό κνησμό. Στη συνέχεια χορηγείται φαρμακευτική αγωγή, πάντα με την παρακολούθηση του ειδικού γιατρού, όπως αντισταμινικά για τον έλεγχο του κνησμού, αντιβιοτικά για την καταπολέμηση των δευτερογενών λοιμώξεων και τοπικά κορτικοστεροειδή (σε μορφή κρέμας ή αλοιφής) ή τοπικοί αναστολείς της καλσινευρίνης για τον έλεγχο της νόσου.
Η χρήση των κορτικοστεροειδών
Τα τοπικά κορτικοστεροειδή σε μορφή κρέμας ή αλοιφής αποτελούν τη βάση της αντιφλεγμονώδους θεραπείας (δηλαδή δρουν στη μείωση της φλεγμονής) και είναι από τα πιο αποτελεσματικά φάρμακα κατά των εξάρσεων της ατοπικής δερματίτιδας.
Επιτρέπουν την αναδόμηση του δέρματος, κάτι που ευνοεί τη μείωση της διείσδυσης αλλεργιογόνων που ευθύνονται για τις εξάρσεις. Κατά συνέπεια, μειώνουν τη φλεγμονή, τον κνησμό και τον πόνο. Είναι επομένως απαραίτητα και ασφαλή, αρκεί να χορηγούνται κατόπιν ιατρικής συμβουλής.
Πώς χρησιμοποιούνται;
Εφαρμόζονται σε λεπτό στρώμα μόνο στις φλεγμονώδεις βλάβες του δέρματος με καλή επάλειψη. Η εφαρμογή τους είναι καθημερινή μέχρι τη βελτίωση του εξανθήματος (περίπου για μία εβδομάδα). Όταν παρουσιαστεί βελτίωση η συχνότητα εφαρμογής τους θα πρέπει να μειώνεται. Σε κάθε περίπτωση, είναι απαραίτητο να ακολουθούμε τη συνταγή του θεράποντος ιατρού.
Προφυλάξεις
Η μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών πρέπει πάντα να γίνεται υπό την επίβλεψη και την επανεξέταση του ειδικού ιατρού. Συστήνεται από το γιατρό να μετριέται ο αριθμός των σωληναρίων του κορτικοστεροειδούς που χρησιμοποιείται ώστε να παρακολουθείται η κατανάλωσή του. Η εφαρμογή του κορτικοστεροειδούς θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στις δερματικές βλάβες και όχι στο υγιές δέρμα, ώστε να περιορίζονται οι ανεπιθύμητες ενέργειες.
Ανεπιθύμητες ενέργειες
Οι ανεπιθύμητες ενέργειες των κορτικοστεροειδών εξαρτώνται από τη δραστικότητά τους και από το χρονικό διάστημα εφαρμογής τους.
Η χρήση των ανοσοκατασταλτικών (αναστολείς της καλσινευρίνης)
Η ανάπτυξη τοπικών αναστολέων της καλσινευρίνης στη θεραπεία της ατοπικής δερματίτιδας αποτέλεσε μία σημαντική καινοτομία. Αυτά τα μόρια ενδείκνυνται ως δεύτερη επιλογή στην ατοπική δερματίτιδα του ενήλικα και του παιδιού άνω των 2 ετών. Το βασικό ενδιαφέρον τους έγκειται στη θεραπεία των περιοχών που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες στην ατροφία που προκαλούν τα κορτικοστεροειδή, όπως οι βλάβες στο πρόσωπο, το λαιμό και τις πτυχές.
Η χρήση των μαλακτικών
Τα μαλακτικά αποτελούν ενυδατικά προϊόντα βασικά στη θεραπεία της ξηροδερμίας της ατοπικής δερματίτιδας γιατί επανορθώνουν το δερματικό προστατευτικό φραγμό. Κατά συνέπεια, διατηρούν το δέρμα ενυδατωμένο, μαλακό και ελαστικό. Καταπραΰνουν, ενυδατώνουν και προστατεύουν το δέρμα, μειώνοντας έτσι τη φλεγμονή και τον ερεθισμό. Είναι απλά στη χρήση, καλά ανεκτά και αποτελεσματικά.
Πότε χρησιμοποιούνται;
Είναι απαραίτητο να φροντίζουμε το δέρμα καθημερινά με αποτελεσματικό τρόπο, ανεξάρτητα από την οξεία ή χρόνια φάση της ατοπικής δερματίτιδας. Η αποτελεσματικότητα του μαλακτικού είναι μεγαλύτερη όταν το εφαρμόζουμε αμέσως μετά το μπάνιο, γιατί «παγιδεύει» το μεγαλύτερο ποσοστό υγρασίας.
Πού εφαρμόζονται;
Τα μαλακτικά εφαρμόζονται στις ξηρές περιοχές του δέρματος καθώς και στις περιοχές του υγιούς δέρματος, μετά την αγωγή με τα κορτικοστεροειδή ή τους αναστολείς της καλσινευρίνης.
Διαφημίσεις (5)
