Μη-Κατευθυντικός Γονεϊσμός

[Αναστάσιος Αργυρόπουλος]

Αγαπητά Μέλη,

 

Παραθέτω πλήρες άρθρο, το οποίο αποτελεί εισαγωγή στις κεντρικές έννοιες του "Μη-Κατευθυντικού Γονεϊσμού". Ευελπιστώ να φανεί χρήσιμο και είμαι στην διάθεση σας για σχετικά ερωτήματα, κριτική και αξιολόγηση.

 

Εισαγωγή στον Μή-Κατεθυντικο Γονεϊσμό: Γονεϊκό ύφος-Μύθοι και Πραγματικότητες

 

 

 

Γονεϊκό Στυλ και αντιμετώπιση των παιδιών από νέους γονείς-Μύθοι-Πραγματικότητες και μια ‘Προσέγγιση’.

 

Όταν καλούμαι να γράψω κάτι με την επαγγελματική μου ιδιότητα, προσπαθώ αρχικά να φανώ ευρηματικός και να θίξω ένα θέμα ας το πούμε ‘διαφορετικό’. Κοιτώντας τόσο την βιβλιογραφία που εγώ γνωρίζω και εμπιστεύομαι, καθώς και την επικαιρότητα (δηλαδή τι γράφεται για παιδιά και γονείς από συναδέλφους και άλλους) αρχίζω να αλλάζω γνώμη σχετικά με το ‘διαφορετικό’ . Γιατί…..; Γιατί πολύ απλά από την θέση του ‘ειδικού’ (‘τίτλος’για τον οποίο ομολογώ ότι έχω ενστάσεις και με τον οποίο νοιώθω άβολα), αρχίζω να αισθάνομαι ότι πρέπει από την μια να καταδικάσω ‘στραβά και παράδοξα’ που διαβάζω και βλέπω και αφετέρου, να μην μείνω σε μια απλή και γκρινιάρικη κριτική! Να προτείνω δηλαδή και κάτι, κάτι ουσιαστικό, χρήσιμο και βοηθητικό για τους γονείς. Κατι χρήσιμο μεν, αλλά και έγκυρο, και κάτι τέλος, που θα είναι κατάλληλο για όλους! Δύσκολο…

 

Έτσι λοιπόν αποφάσισα, με βάση τις ταπεινές μου γνώσεις και πεποιθήσεις, αλλά και μέσα από την δική μου (πρόσφατη) γονεϊκή εμπειρία να μιλήσω αφενός για αυτά τα ‘στραβά’ και αφετέρου να καταθέσω και τα δικά μου ‘ορθά’. Αυτό ακούγεται ίσως και υπεροπτικό, δηλαδή εσύ ‘ξέρεις’ ή ‘ξέρεις καλύτερα’ και οι άλλοι όχι..; Εύχομαι ότι αφού διαβαστεί ολόκληρο το άρθρο, θα αποσαφηνιστεί ότι αυτό δεν είναι έτσι όπως μπορεί να ‘ακούγεται’, καθώς αυτό που επιθυμώ να μεταφέρω είναι, ότι, όταν μιλάμε για παιδιά, γονείς, συμπεριφορές, σχέσεις, ύφος που διαμορφώνεται, δεν ξέρω ουτε έγω, ούτε προφανώς και οι συνάδελφοι μου, ούτε οι έχοντες συναφή ίσως ιδιότητα, αλλά……ΕΣΥ!

 

Ευελπιστώ ότι το άρθρο μπορεί να φανεί χρήσιμο, ευχάριστο και κατανοητό (παρόλο που στιγμές γίνεται τεχνικός ο λόγος και περιέχει –απαραίτητη όμως για την κατανόηση-ορολογία).

 

 

 

 

Τα Ερωτήματα…

 

Ο ρόλος του νέου γονέα εμπεριέχει όμορφα, μοναδικά συναισθήματα και πρωτόγνωρες εμπειρίες!

 

Εμπεριέχει όμως συνάμα και μια ‘ευθύνη’ ως ‘ρόλος’ η οποία μας φέρνει αντιμέτωπους με την ανάγκη να είμαστε επαρκείς, αποτελεσματικοί και ικανοί για να προσφέρουμε στο παιδί ή τα παιδιά μας το καλύτερο δυνατόν σε όλα τα επίπεδα.

 

Εκεί γεννώνται απορίες και ερωτήματα τα οποία μπορεί να σχετίζονται τόσο με την αυτόνομη συμπεριφορά και την ανάπτυξη του παιδιού, όσο και με την δική μας στάση και συμπεριφορά απέναντι του. Το πιο κεντρικό ερώτημα που δημιουργείται λοιπόν, είναι το ‘ποιος είναι και τι ακριβώς σημαίνει ‘καλός’ ή ‘αποτελεσματικός’ γονέας’; ή αλλιώς διατυπωμένο, αν η γονεϊκή αντιμετώπιση εν γένει απαρτίζει ένα ‘στυλ’, ένα ‘ύφος’, ‘ποιο είναι αυτό που πρέπει να υιοθετήσω ως γονέας;’

 

Πχ να είμαι αυστηρός/επιβλητικός προωθώντας την μάθηση και ευνοώντας την καλή συνεργασία με όρια που θα διαμορφώνω; και πως αυτά θα τα επικοινωνώ αποτελεσματικά, δηλαδή με τρόπο ώστε να γίνονται σεβαστά και κατανοητά; Να είμαι επιτρεπτικός και ευέλικτος απέναντι του; και αν είμαι έτσι, πως μέσω αυτής μου της στάσης γενικότερα θα προωθηθεί ομοίως η μάθηση, η συνεργασία και η καλή ‘σχέση’ που πρέπει να δημιουργηθεί μεταξύ γονέα-παιδιού για την υγιή του ψυχοσυναισθηματική γενικότερα ανάπτυξη;

 

Πολλοί νέοι γονείς, είτε αντιμετωπίζουν μια συγκεκριμένη δυσκολία με το παιδί τους, είτε όχι, απευθύνονται συχνά σε ‘ειδικούς’ για απαντήσεις σε τέτοια ερωτήματα με διάφορους τρόπους, πχ μελετώντας σχετικά βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας, διαπαιδαγώγησης, επισκεπτόμενοι χώρους με ανάλογες πληροφορίες στο διαδίκτυο και αλλού, ή τέλος, επισκεπτόμενοι ‘ειδικούς’ (ψυχολόγους, ψυχιάτρους, αναπτυξιολόγους, συμβούλους, ειδικούς παιδαγωγούς κ.α.)

 

 

 

 

Συμπεριφορές παιδιών-Στάσεις γονέων: Τα προβλήματα και μερικά σημαντικά σημεία

 

Εδώ ξεκινούν κάποια από τα παραπάνω ερωτήματα, μέσω συγκεκριμένης αντιμετώπισης των γονέων (και συχνά και των ‘ειδικών’) να δημιουργούν εμπόδια ή προβλήματα…..

 

1. Ξεκινώντας από την υπόθεση ότι κάθε παιδί έχει την ικανότητα να είναι ευτυχισμένο, και ότι προς τα κει είναι η φυσική του κλίση, πολλές ‘ανάρμοστες’ , ‘ανεξήγητες’ , ‘δύσκολες’ , ‘αφύσικες’ ή με έλλειψη καλής συνεργασίας με τους γονείς συμπεριφορές, μπορει απλά να ΜΗΝ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ , αλλά ΣΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ! Μιλάμε λοιπόν με κάποιον τρόπο για μια πεποίθηση που μας θυμίζει απλά, ότι το ‘παιδί’΄μπορεί να είναι το ‘σύμπτωμα’ (και αυτό μόνο αν όντως κάτι δεν νοείται ως φυσιολογική συμπεριφορά)! Αυτό είναι κάτι που οφείλει ο κάθε γονέας να λαμβάνει υπόψιν, προτού αποφασίσει να ‘χρεώσει’ στο παιδί μια μη συμβατική συμπεριφορά και να αρχίσει να αναρωτιέται για τον γονεϊκό ρόλο, το οικογενειακό του ‘σύστημα’ και πριν να αγωνιά ή απευθυνθεί για βοήθεια ή και υποστήριξη.

 

 

 

 

2. Θα είδατε ότι παραπάνω έχω χρησιμοποιήσει ομοιωματικά για ‘τέτοιες συμπεριφορές’, και ο λόγος είναι απλός, ότι με τον βαθμό της υπερπληροφόρησης γύρω από την υγεία (και ψυχική υγεία) και την φυσιολογικότητα ή κανονικότητα στις μέρες μας, έχουμε καταλήξει ανάμεσα σε άλλα, αφενός να μην απορροφούμε (συνάμα με κριτική σκέψη) την πληθώρα των πληροφοριών αυτών, αλλά να μένουμε σε μια ‘εντύπωση’ για αυτές, και αφετέρου να παθολογοποιήσουμε, να ‘ψυχολογιοποιήσουμε’, να ξεχωρίσουμε και να δαιμονοποιήσουμε την ‘διαφορετικότητα’ και την ‘μοναδικότητα’ του ατόμου! Μια αποκλίνουσα από τις νόρμες (συνηθισμένες/κοινές) συμπεριφορά, δεν συνεπαγέται πρόβλημα ή παθολογία! Το λυπηρό είναι ότι πρόβλημα και παθολογία συχνά έρχεται από την έκπληξη μας μπροστά στην διαφορετικότητα, και από την αντιμετώπιση μας ως προς αυτήν ως γονείς! Βέβαια, όπως εύλογα θα φαντάζεστε, κάτι τέτοιο δεν εξυπηρετεί την ‘βιομηχανία’ των ‘ειδικών’, αφού θα διαπιστώνουμε ενίοτε, ότι τόσο οι απαντήσεις, όσο και οι λύσεις, μπορούν να έλθουν από δική μας, προσωπική επίμονη και επίπονη δουλεια (πιθανώς να έχουμε και μια κλίση στις εύκολες λύσεις) και καλή συνεργασία ως γονείς και όχι τρέχωντας άμεσα σε αυτούς (τους ‘ειδικούς’) για επιστημονική εξήγηση, υποστήριξη ή καθοδήγηση.

 

 

 

 

 

 

 

3. Προσοχή στις θεωρίες μαζικοποίησης και εύκολης ταξινόμησης συμπεριφορών λοιπόν, καθώς και στους ‘ειδικούς’ που πολύ συχνά είναι αυτό που λέμε baby trainers! Ο κυρίαρχος ρόλος του γονέα είναι να δημιουργήσει ένα περιβάλλον το οποίο θα είναι υποστηρικτικό και βοηθητικό προς το παιδί, για να αναπτύξει γνώσεις, δεξιότητες, αντιλήψεις και κλίσεις και να γίνει αυτό που είναι να γίνει ! Παρατηρούμε με δυσάρεσκεια και σκεπτικισμό , πολλές σχολές που προωθούν ως λύσεις και must-do προτάσεις, τεχνικές. ‘Τεχνικές’ οι οποίες συχνά ομοιάζουν κατά την περιγραφή και εφαρμογή τους, με μια κάποιου τύπου ‘εκπαίδευση’ και ίσως και κάπου καταλήγουν να είναι και ολιστική αντιμετώπιση του ζητήματος της ‘αγωγής’ και όχι μονο ‘δυσκόλων συμπεριφορών’ !

 

 

 

 

4. Μια τέτοιου λοιπόν τύπου προτεινόμενη εκπαίδευση, μπορεί να είναι μια η οποία αγνοεί πυκνά συχνά 2 βασικές ας το θέσουμε, αρχές: 1ον ότι το παιδί δεν γίνεται να ‘παραμετροποιηθεί’ σαν να ήταν μια αντιληπτική ‘μηχανή’! Ναι, απειράριθμες μελέτες μας δείχνουν ότι μπορώ ως γονέας να το αντιμετωπίσω έτσι, να εισάγω δηλαδή την κάταλληλη πληροφορία (εκπαίδευση) και να παράγεται ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα (συμπεριφορά), αλλά τέτοιου είδους ‘καλούπωμα’ ίσως επισύρει τέραστια ευθύνη και κόστος για το παιδί και τον γονέα. Ευθύνη και κόστος που έχουν να κάνουν με την απουσία υπέρτατα του σεβασμού στην διαφορετικότητα και μοναδικότητα της ύπαρξης, που χαρακτηρίζει και ορίζει τόσο το παιδί, όσο και τον ίδιο τον γονέα. 2η αρχή είναι, ότι πολλές συμπεριφορές, προκύπτουν (όπως και παραπάνω αναφέραμε), ως αποτέλεσμα ‘δυναμικών’ της σχέσης μεταξύ παιδιού και γονέα, παιδιού και περιβάλλοντος γενικότερα , ως αποτέλεσμα δηλαδή αλληλεπίδρασης στάσεων, αντιλήψεων, διεργασίας νοημάτων κλπ. Το ερώτημα που πρέπει να τεθεί λοιπόν σε αυτό το σήμειο είναι αν μπορεί κάποιος (έστω και ‘ειδικός’) να γνωρίζει καλύτερα μια τέτοια σχέση χωρίς να την έχει ‘βιώσει’, όντας δηλαδή έξω από αυτήν; Εδώ θα ταίριαζε και το λαϊκό γνωμικό «έξω απ’ τον χορό, πολλά τραγούδια λένε…»

 

 

 

 

Σημαντικές Σκέψεις….

 

 

 

 

…. … «’Κατασκευάζοντας’ το παιδί που ‘νομίζουμε’πως επιθυμούμε να έχουμε, αντί να απολαμβάνουμε και να γιορτάζουμε το παιδί με το οποίο έχουμε ευλογηθεί να έχουμε, είναι μια στάση που ενδεχομένως τελικά να εμποδίσει το παιδί να ανακαλύπτει, να εξωτερικεύει και να διευρύνει, τα έμφυτα του χαρίσματα, τις τάσεις και τις δεξιότητες του…..»

 

Ο Σεβασμός λοιπόν, ακόμη και οντολογικά, πρέπει να υπάρχει και κατακτάται μέσα από στάσεις , στάσεις που για να προκύψουν, ο γονέας σκύβει (δουλεύοντας επίπονα και επίμονα) με γνήσιο προβληματισμό και γνησιότητα πάνω στα ζητήματα της ‘σχέσης’ όχι μόνο με το παιδί του, αλλά και με τον εαυτό του (την σύντροφο του ομοίως κλπ). Με έναν τέτοιο τρόπο, αυτό το οποίο καταλήγει να υπερβαίνει ή και να υποβαθμίζει την αξία της τεχνικής, είναι η αληθινή ανθρώπινη επαφή, η επικοινωνία! Σε ένα τέτοιο πλαίσιο συνύπαρξης, υποστηρίζουμε ότι τα παιδιά έχουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτυχθούν υγιώς ψυχοσυναισθηματικά και διανοητικά, καθώς σημασία δίδεται και σε κάτι που συχνά άλλες σχολές σκέψης τείνουν να υποβαθμίζουν ή και να παραγκωνίζουν, το συναίσθημα!

 

Τα παιδιά πρέπει υπέρτατα να αισθάνονται ελεύθερα να εκφράζουν το συναίσθημα τους και να γνωρίζουν εξ’αρχής ότι οι γονείς θα τα ακούσουν (ενσυναισθητικά, δηλαδή με μεγάλη προσοχή και διαβάζωντας ανάμεσα στις λέξεις και τις συγκεκριμένες συμπεριφορές) χωρίς να αυτά να βιώσουν κριτική, ή φόβο για την πιθανότητα της τιμωρίας!

 

Φυσικά και κάποιες αντικειμενικά ‘ανάρμοστες’ ας το πούμε συμπεριφορές, πρέπει να επισύρουν συνέπειες (λχ τιμωρίες), αλλά μέσα σε όλο αυτό, είναι σημαντικό να μεταδίδουμε στα παιδιά ότι έχουν επιλογές, ουσιαστικά έτσι, τους δίνουμε το δικαίωμα της άποψης, της αντίρρησης, της αμφισβήτησης, και τελικώς την επικύρωση που χρειάζονται!

 

Κάνουμε με κάποιο τρόπο την πρόταση του να μπούμε ουσιαστικά ‘στα παπούτσια των παιδιών μας’. Σίγουρα αφενός, δεν θα άρεσε ούτε σε εμάς καμία στέρηση δυνατότητας χώρου και χρόνου κατανόησης και αξιολόγησης αυτού που μας λένε, ή περιορισμού της ελεύθερης βούλησης, και αφετέρου όλο αυτό να είναι επί της ουσίας προσαρμοσμένο στις αντικειμενικά επιτεύξιμες προσδοκίες που πρέπει να έχουμε για αυτά, δεδομένου ότι είναι παιδιά (και υπολείπονται ανάπτυξης, ικανοτήτων, δεξιοτήτων και εμπειρίας σε σχέση με τους ενήλικες).

 

 

 

 

Ένα Μοντέλο Σκέψης…

 

Δικαίως θα αναρωτηθεί κανείς, αν οι προτάσεις μας είναι να αφήνονται όλα ρευστά και ομιχλώδη…. ; Δηλαδή γίνονται μόνα τους τα πράγματα;

 

Σαφώς και ΟΧΙ!

 

Μια τέτοια απέραντη άνεση και ‘χαλαρότητα’, όχι μόνο δεν θα βοηθούσε, αλλά θα δυσκόλευε και την απαιτούμενη συνοχή στην σχέση, την συνεργασία, την απαιτούμενη οριοθέτηση στην πραγματικότητα, στην καθημερινότητα, στις δυσκολίες και στις αντικειμενικές ανάγκες και υποχρεώσεις. Αυτό λοιπόν που προτείνουμε είναι ουσιαστικά μια πλατφόρμα, μια βάση σκέψης, πάνω στην οποία κάθε γονέας μπορεί να πατήσει για να αναπτύξει πάντα το ΔΙΚΟ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΥΦΟΣ.

 

Από την άλλη η ‘εκπαίδευση’ πάει περίπατο ….. ;

 

Σαφώς και ΟΧΙ πάλι!

 

Φυσικά κανείς δεν θα διαφωνήσει ότι η εκπαίδευση και η αγωγή είναι σημαντικά, και φυσικά επιτελούνται. Το ζήτήμα είναι αν επιτελούνται μέσω προτεινόμενων ‘τεχνικών’ ή αληθινών στάσεων που ως γονείς έχουμε συνειδητά διαμορφώσει και υιοθετήσει. Αν λοιπόν υποστηρίζουμε το δεύτερο, η δική μας συμπεριφορά, ως αυθεντική στάση απέναντι στα πράγματα και στο παιδί, μπορεί να συμβάλλει καταλυτικά στην δημιουργία ενός ‘κλίματος’, έγνοιας, αγάπης, ζεστασιάς και αποδοχής προς το παιδί. Τότε οι πιθανότητες είναι ότι την ίδια αποδοχή θα επιδείξει και το παιδί απέναντι σε εμάς , ως φορείς γνώσεις, ως καθοδηγητικές φιγούρες με ευθύνες και πρωτοβουλίες. Και αν έτσι πρόκεται να επιτευχθεί και η καλή συνεργασία (και όχι υπακοή) του παιδιού στην καθημερινότητα μας, αυτό θα έλθει όχι επειδή το έχουμε απαιτήσει ή επιβάλλει, ή τέλος επειδή έχουμε ακολουθήσει πιστά ή τυφλά ένα ‘πρόγραμμα εκπαίδευσης’, αλλά επειδή το έχουμε εμφυσήσει, το έχουμε εμπνεύσει, το έχουμε κερδίσει!

 

 

 

 

-Προσωποκεντρικές θεωρίες διαπαιδαγώγησης-

 

Τα παραπάνω αποτελούν και βασικές υποθέσεις για την ανθρωπιστική /υπαρξιστική σχολή σκέψης της Ψυχολογίας/Συμβουλευτικής, όπως θεμελιώθηκε από τον ιδρυτή και σημαντική στον χώρο της Ψυχολογίας μορφή, Αμερικανό Ψυχολόγο, Καρλ Ρότζερς.

 

Οι αρχές της προσέγγισης κατά τον Ρότζερς προτάθηκαν αρχικά για χρήση στο πεδίο της Ψυχοθεραπείας/Συμβουλευτικής, αλλά σύντομα αναγνωρίστηκε η αξία και η χρησιμότητα τους και στον Παιδαγωγικό χώρο, αλλά και στον χώρο της Εκπαίδευσης.

 

Βασική υπόθεση του Ρότζερς για τον άνθρωπο, είναι ότι ως οργανισμός έχει ένα κυρίαρχο κίνητρο, το οποίο ονόμασε ‘τάση πραγμάτωσης’. Η τάση πραγμάτωσης μπορεί να περιγραφεί ως η εγγενής και έμφυτη τάση του οργανισμού να αναπτύσσει όλες τις δυνατότητες του, με τρόπο που εξυπηρετεί τη διατήρηση, τη διεύρυνση και την ανάπτυξη του σε βιολογικό αλλά και ψυχολογικό επίπεδο. Έχουμε δηλαδή μας λέει μια εντελώς φυσική τάση, να μεγαλώσουμε, να προσδιοριστούμε και να αυτόπροσδιοριστούμε (στο μετέπειτα στάδιο της ενηλικίωσης).

 

Αυτή τάση μας λοιπόν, είτε θα εμποδίζεται είτε θα ενθαρρύνεται. Και πότε θα ενθαρρύνεται … ; Όταν δείχνουμε την δέουσα εμπιστοσύνη σε αυτήν.

 

«Άνθρωποι, γονείς, εμπιστευτείτε τον εαυτό σας……»

 

Κάτι τέτοιο ακούγεται αρκετά ‘τίμιο’ και ‘ανθρώπινο’, άλλα είναι αρκετό για να μας δώσει όση γνώση και εργαλεία χρειαζόμαστε για να είμαστε ικανοί γονείς;

 

…ΝΑΙ, αλλά πάντα υπό προϋποθέσεις!

 

Ο Ρότζερς λοιπον (ως εκπρόσωπος την ανθρωπιστικής σχολής που ήδη αναφέραμε) μας μιλά για την εμπιστοσύνη. Και δεν μιλά για μια επιφανειακή ή στατική εμπιστοσύνη, αλλά για μια βαθύτατη εμπιστοσύνη ως διαδικασία, τόσο βαθιά που μπορεί να νοηθεί και ως πίστη (στον άνθρωπο) και τέτοια που να γίνεται ‘στάση ζωής’ ή ομοίως σταση γονέα με ευθύνη να συνδράμει (εμπιστευομένος) στην (υγιή) ανάπτυξη του παιδιού του!

 

Όλοι θα συμφωνούσαμε ότι ήδη η φύση έχει φροντίσει ούτως ή αλλως για την ανάπτυξη, άρα και ο ρόλος μας ως πρόσωπα, ως γονείς δεν θα ήταν να ‘παίξουμε’ παρεμβαίνοντας ή καθορίζοντας (πχ σχηματίζοντας ή χρωματίζοντας την με τις δικές μας επιθυμίες και με την σώνει και καλά επιβολή τους) το ‘ούτως ή αλλως δεδομένο και φυσικό’ , αλλά να το αφήσουμε, να το επιτρέψουμε, και αν θέλουμε να είμαστε και ικανοί πραγματικά στον ρόλο μας, να το ενθαρρύνουμε κιόλας!

 

Η πρόταση του προσωποκεντρικού γονεϊσμού λοιπόν, υπό αυτό το πρίσμα (του να μην στέκομαι ‘εμπόδιο’ αλλά να ‘έπιτρέπω’ ή και να ενθαρρύνω) είναι μια πρόταση νατουραλιστική και όχι μηχανιστική για τον άνθρωπο.

 

 

 

 

Θέλω να είμαι καλός Γονέας, πως θα το πετύχω;

 

Σε αυτήν την νατουραλιστική βάση, ο καλός γονέας είναι αυτός που δεν ακολουθεί (ή τουλάχιστον δεν ακολουθεί τυφλά) προκατασκευασμένες λύσεις και διεξόδους σε ερωτήματα, αγωνίες , δυσκολίες και λύσεις που μπορεί για αυτά να αναζητεί. Ο καλός γονέας δεν υιοθετεί τυπολατρικά κάτι, ούτε ακολουθεί δογματικά ότι του προσφέρεται (ναι ακόμη και από ‘ειδικούς’). Ο καλός γονέας είναι αυθεντικός, είναι δηλαδή ο εαυτός του ως πρόσωπο και ο εαυτός του ομοίως ως γονέας!

 

….να μην ξεχνώ…να είμαι ο εαυτός μου……

 

Είμαι ο εαυτός μου ως πρόσωπο και ως γονέας κυριολεκτικά σημαίνει αυτό. Εγώ να είμαι εγώ και να μην παριστάνω τίποτε άλλο ή τίποτε διαφορετικό. Και παρόλο που ακούγεται εύκολο, ελπίζω (κάνοντας έκαστος και την αυτοκριτική του) ότι δεν θα διαφωνήσετε μαζί μου ότι δεν είναι και τόσο τελικά! Έχουμε εξάλλου φροντίσει με τον σημερινό τρόπο ζωής, να έχουμε αρκετά ερεθίσματα (συχνά ανάξια της προσοχής μας, ή της βαρύτητας που δίνουμε σε αυτά) τα οποία μας αποσπούν, μας αποπροσανατολίζουν, μας αναλώνουν, μας αγχώνουν, μας κουράζουν, μας θλίβουν και πάει λέγοντας! Είμαι λοιπόν ο εαυτός μου σημαίνει ‘δουλέυω’ επάνω σε όλα αυτά που με απομακρύνουν από αυτό που είμαι, και συχνά και από το εδώ και τώρα. Είμαι ειλικρινής ως προς αυτά που μου συμβαίνουν και ως προς το πώς αποκαλύπτονται στην συμπεριφορά μου (και ως γονέας). Κάνω τον αγώνα μου να έρχομαι (παρόλη την όποια κούραση, δυσκολία ή δισταγμό) σε επαφή με τα συναισθηματα μου και συνάμα με το να τα επικοινωνώ (με διάυγεια στην έκφραση και την πρόθεση).

 

...οκ, και αυτό το κατάλαβα, κύριε ‘ειδικέ’ έχουν μπει τα θεμέλια, παρακαλώ γίνε πιο συγκεκριμένος….

 

Σύμφωνα με τις θεωρητικές προτάσεις της προσωποκεντρικής, από το βρεφικό ακόμη στάδιο, μέσα από την αλληλεπίδραση με πρόσωπα (του οικείου αρχικά και κυρίως) περιβάλλοντος, βιωματικά το παιδί καταλήγει σε ορισμούς του ‘εγώ’ , του ‘είμαι’, στην διαμόρφωση της ταυτότητας του μπορούμε να πούμε ή ‘χαρακτήρα’. Αυτό που ονομάζουμε λοιπόν ‘αυτό-εικόνα’ έρχεται στο σημείο που το παιδί μπορεί πλέον να διαχωρίσει τον εαυτό του από τους άλλους και από το περιβάλλον του.

 

Με έναν τρόπο, η συμπεριφορά είναι η έκφραση της ‘αυτό-εικόνας’ και αναπαριστά αυτό που το παιδί είναι, που θα έπρεπε να είναι ή που θα μπορούσε να είναι. Είναι μέγιστης σημασίας να κατανοήσουμε ως γονείς σε αυτό το σημείο, ότι το παιδί αντιλαμβάνεται προφανώς τον εαυτό του, ως εξαρτημένο από την ανατροφοδότηση (συμπεριφορά) που λαμβάνει από τα σημαντικά πρόσωπα στην ζωή του. Και ποια μπορεί να είναι πιο σημαντικά πρόσωπα από τους γονείς;

 

Από το βρεφικό ακόμη στάδιο (απλά εκεί πιο ενστικτώδη και πιο βασική) το παιδί έχει μια εγγενή, μια έμφυτη ανάγκη για αποδοχή (προτείνεται μάλιστα η άνευ όρων αποδοχή), την αποδοχή αυτή μπορούμε να την ερμηνεύσουμε και ως ‘αγάπη’, ως αναγώριση, ως επικύρωση (οντολογική, ανθρώπινη, της ‘αξίας’), από τα πρόσωπα που το περιστοιχίζουν, κατά βάση από τους γονείς (και μερικοί θα υποστήριζαν, κυρίως της μητέρας).

 

Το μέτρο , ο τρόπος δηλαδή και ο βαθμός στον οποίο παρέχεται (ή μη, ή λιγότερο ή περισσότερο ή κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες ή όρους) αυτή η ‘αποδοχή’ καθορίζει ομοίως τον βαθμό στον οποίο θα αναγνωρίσει (και μετέπειτα) το παιδί τις τάσεις του για να προχωρήσει, να αναπτυχθεί (η πράγματώση που παραπάνω αναφέραμε).

 

…τι μπορεί να χειρίζομαι αναποτελεσματικά ως γονέας λοιπόν, που μπορεί να κάνω λάθος;….

 

Είναι δεδομένο, ότι πολλοί γονείς (και εννοείται με τις καλύτερες των προθέσεων και αγνά πάντα κίνητρα-αγάπη προς το παιδί), συχνά μπορεί να συγκρατήσουν την αποδοχή τους (ή την έκφραση αυτής) προς το παιδί, ανάλογα με τον αν αισθάνονται ικανοποιημένοι ή ευτυχείς με την συμπεριφορά του παιδιού τους ή όχι!

 

Ας αναλογιστούμε όμως το εξής αυτονόητο, ότι το παιδί, ΔΕΝ είναι ικανό να σκεφτεί (με αυτόν τον τρόπο, σε αυτό το βάθος, ή όπως εμείς ως ενήλικες) και κατά συνέπεια είναι ανίκανο στο να διαχωρίσει ανάμεσα στην μη-αποδοχή ως προς την συμπεριφορά, και ουσιαστικά στην μη-αποδοχή ως προς το ίδιο, τον ‘εαυτό’ του! Έτσι ενώ εμείς υποθέτουμε ότι στην ουσία το ‘εκπαιδεύουμε’ ή ότι το βοηθούμε, πάμε από την επικύρωση του που αναφέραμε, σε μια μορφή ‘απόρριψης’ του! Σε τέτοιες περιπτώσεις, ως ‘μηχανισμός άμυνας’ του παιδιού, και μέσω της μόνιμα εγκαθιδρυμένης ανάγκης του για αποδοχή, το παιδί μπορεί να απομακρυνθεί από μια ευρεία έννοια συμπεριφορών που τείνουν στην ανάπτυξη του, και να οδηγηθεί σε συμπεριφορές που τείνουν στην προσπάθεια του να διασφαλίσει από τους γονείς θετική ανατροφοδήτηση (αποδοχή).

 

Είναι σημαντική τομή, να αντιλαμβάνεται ο γονέας (εξάλλου το ζητά κάτι τέτοιο από το παιδί όταν παύσει να είναι ένα, και γίνει ενήλικας), ότι πιθανότατα ΔΕΝ είναι υγιές το παιδί να παλεύει και να καθοδηγεί τις συμπεριφορές του για να έχει την αποδοχή μας, να μην κάνει δηλαδή τα πράγματα αρεστά ή για ΕΜΑΣ, αλλά για τον ΙΔΙΟ του τον εαυτό! Ναι ακόμη και αυτόν τον ‘μικρό’ του –σε ανάπτυξη- εαυτό….αυτός ο ‘μικρός’ άνθρωπος έχει αυτόν τον ‘μικρό εαυτό’ που είναι τόσο σημαντικός για το αύριο του!

 

 

 

 

 

 

 

…..η άνευ όρων αποδοχή λοιπόν, είναι τα συναισθήματα της αγάπης, της αποδοχής, της αναγνώρισης που το παιδί βιώνει να έρχονται από τους γονείς προς αυτό ελεύθερα, ασχέτως συμπεριφορών του ίδιου, και ασχέτως όρων……..

 

Τα παραπάνω μπορεί να ακούγονται κοντά στις προτάσεις των ‘θεωριών προσκόλλησης’ (attachement parenting), και από μια όψη ίσως και να είναι, αλλά διαφοροποιούνται σε αρκετά σημεία. Σε μια τέτοια βάση γονεϊκής στάσης, ο γονέας κατανοεί την πρόταση ότι ο χαρακτήρας ουσιαστικά του παιδιού, διαμορφώνεται (και) μέσα από όρους αξίας! Όροι αξίας (conditions of worth) σημαίνει με απλά λόγια, ότι το παιδί αντιλαμβάνεται , νοιώθει και τέλος αναγνωρίζει την αξία του (αυτό-αξία) ως άμεσα και άρρηκτα συνδεόμενη όμως με την συμπεριφορά του, και ότι κατ’επέκταση υπάρχουν όροι που πάντα μάλιστα πρέπει να ικανοποιηθούν για να έχει την αποδοχή που ζητά και χρειάζεται…..και αυτό οφείλουμε να αποφεύγουμε…….!

 

…..Δεν θα συμφωνούσατε εξάλλου ότι η αυτοεκτίμηση είναι θεμέλιο όχι απλά για την επιβίωση μας στην σύγχρονη κοινωνία, αλλά και για την ιγυή, την επιτυχημένη ενσωμάτωση μας μέσα σε αυτήν… ; Ποιος λοιπόν μπορεί να μας δώσει τα με κάποιο τρόπο ‘μαθήματα’ (μέσα από αυθεντικές συνειδητοποίησεις που έχουν γίνει στάσεις) για το αν αξίζουμε ή όχι και πόσο σαν πρόσωπα, σαν άνθρωποι, αν δεν είναι οι γονείς….; Και τέλος, ποιος μπορεί με ικανό τρόπο να επιχειρηματολογήσει διαφωνόντας με το ότι τελικά ένα παιδί που νοιώθει καλά, θα συμπεριφέρεται ανάλογα…;

 

…και ποιος επίσης θα διαφωνήσει ότι δεν είναι σημαντικό πράγμα να είναι κανείς πραγματικά ο εαυτός του;

 

Ένα παιδί λοιπόν που αναγκάζεται να μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον γεμάτο τέτοιους όρους αξίας, στριμωγμένους συχνά μέσα σε επίμονες συμπεριφορές προσανατολισμένες σε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα (πχ πρέπει να είσαι αυτό, ή πρέπει να κάνεις εκείνο) δεν μπορεί να δώσει διπλά ή μπερδεμένα μηνύματα στο παιδί; ή ακόμη, δεν μπορεί να το οδηγήσει σε ένα βασικό δίλλημα: ή να είναι ο εαυτός του, ή να γίνει κάτι (μέσα από την συστηματική του συμπεριφορά) που προσδοκούν οι άλλοι να γίνει…; (ναι…ακόμη και οι γονείς!)

 

Βασική θέση λοιπόν μιας τέτοιας θεώρησης είναι ότι :

 

«Η άνευ όρων αποδοχή τίθεται με σεβασμό στον άνθρωπο, σε ότι είναι φυσικό, κινητοποιεί, προωθεί την ‘ατομικότητα’ (με την έννοια της διαφορετικότητας) και επιτρέπει την πλήρη (όσο το δυνατόν δηλαδή ανεμπόδιστη) ανάπτυξη»

 

…….κύριε ‘ειδικέ’ κουράστηκα…πάμε σε συμπεράσματα....;

 

….μάλιστα…..!

 

· Με βάση όλα τα παραπανώ, αντιλαμβανόμαστε τους λόγους για την μη χρησιμότητα συχνά ‘τεχνικών’ που οι ‘ειδικοί’ μπορεί να μας προτείνουν, ή ακόμη και την επικυνδινότητα σε όλο αυτό, ως προς το να χαθεί αυτό που οφείλουμε να κάνουμε, να είμαστε αυθεντικοί ως πρόσωπα, και ομοίως αυθεντικοί στον ρόλο μας ως γονείς! Ομοίως πρέπει να σεβόμαστε και να προωθούμε την διαφορετικότητα στα παιδιά μας (την δική τους αυθεντικότητα δηλαδή).

 

· Τα παιδιά πρέπει να αισθάνονται ελεύθερα να ανακαλύπτουν αυτό που είναι και γίνονται και έτσι η αυτό-εικόνα διαμορφώνεται πάνω στα σημαντικά θεμέλια που προσφέρει μια στάση που εμπεριέχει την άνευ όρων αποδοχή μας προς αυτά.

 

 

 

 

· Όταν, έστω και άθελα μας, η ανευ όρων αποδοχή γίνεται τυπική αποδοχή, ή ακόμη και δυσαρέσκεια απέναντι σε συμπεριφορές (και ειδικά χωρίς να την αιτιολογούμε), τα παιδιά έχουν αυξημένες πιθανότητες να νοιώσουν απόρριψη, ή άγχος για να κερδίσουν το αυτονόητο χαμένο τους δικαίωμα να είναι αποδεκτά ή και να βιώσουν (σε επόμενα στάδια που έρχεται συνειδητότητα, ικανότητα σαφούς επικοινωνίας μαζί μας κλπ) συγκεκριμένες εμπειρίες.

 

 

 

 

 

 

 

· Μπορούμε να είμαστε καθοδηγητικοί, αλλά πάντα σε ένα καθεστώς αυτό-αξιολόγησης ως προς τα παραπάνω και αξιολόγησης ομοίως του τι μπορεί να σημαίνει, να συνεπάγεται, και να αποζητά υπέρτατα το παιδί μέσα από μια συγκεκριμένη του λχ συμπεριφορά.

 

 

 

 

· Όταν προσφέρεται η ανευ όρων αποδοχή (πηγαία ή και με ‘δουλειά’ και ασφαλώς συχνά κοπιαστική, γιατί σαφώς τα παιδιά δεν είναι πάντα υπάκουα και συνεργάσιμα, είναι χαριτωμένα και όμορφα αλλά όχι πάντα ‘εύκολα’ ), αναγνωρίζουμε εμείς ως γονείς τους τυχόντες όρους αξίας που έρχονται από εμάς (σύμφωνα με δικές μας αναπαραστάσεις, ‘πιστεύω’, θέσεις κλπ) ως πρόσωπα στην σχέση μας με αυτά.

 

 

 

 

 

 

 

· Τα παιδιά μας έχουν ανάγκη και μας έχουν ανάγκη κόντα τους. Μας έχουν επίσης ανάγκη κοντά τους ως αυτό που πραγματικά και εμείς είμαστε ως πρόσωπα.

 

 

 

 

· Ακόμα και στα δύσκολα, είναι πολλές φορές καλύτερο, να αφήσουμε απ’ έξω κανόνες και τεχνικές και να ακουμπήσουμε στην ‘εμπιστοσύνη στον εαυτό μας’. Η φύση είναι καλύτερη από τον καλύτερο ‘ειδικό’.

 

 

 

 

 

 

 

· Η επιτυχία, η καλή απόδοση, η αριστεία είναι κάτι σχετικό (και αυτό ομοίως διαμορφωμένο από συλλογικούς όρους αξίας, δηλαδή κοινωνικό κριτήριο). Η επιτυχία και τα υπόλοιπα ομοίως είναι καλά και χρήσιμα αλλά πηγάζουν από ‘ενδιαφέρον’ και αυτό το ‘ενδιαφέρον’ πρέπει να προκύπτει όχι από επιβεβλημένες διαδικασίες, αλλά από την ελευθερία. Από την ελευθερία του να μην χρειάζεται το παιδί να ανησυχεί για την δική του αποτυχία κάπου, η οποία θα συνοδεύεται από την αποτυχία του να απογοητευτούν και οι γονείς του με αυτό, σε βαθμό που ίσως θα έχει χάσει την αποδοχή τους.

 

 

 

 

· Η διαπαιδαγώγηση σε ένα τέτοιο μοντέλο-αφού προϋποθέτει συνεχή δουλειά με τον εαυτό ως πρόσωπο και ως γονέας-νοείται ως συνεργασία με το παιδί. Βασικό εργαλείο λοιπόν είναι όχι η δική μου αυθεντία (ως ενήλικας και ως γονέας) αλλά η ‘σχέση’ μου μαζί του. Το παιδί διαμορφώνεται , δεν το διαμορφώνω εγώ ως γονέας, ή μόνη της η οικογένεια ή και μόνη της ολόκληρη η κοινωνία. Είναι όλα σχέσεις συνεξαρτήσεων και δυναμικών και πάνω απ’όλα η ανθρώπινη φύση.

 

 

 

 

 

 

 

· Κάνενα παιδί δεν είναι το ίδιο, κανένας γονέας δεν είναι ίδιος με κάθε άλλο γονέα, οποτέ και η δυναμική της οικογένειας είναι επίσης διαφορετική.

 

 

 

 

· ‘Προκατασκευασμένες’ συμβουλές, λύσεις και προτάσεις χρειάζονται αξιολόγηση και κριτική εκ μέρους μας ως γονείς.

 

 

 

 

 

 

 

· Μέσα στις φυσιολογικές μας αγωνίες ως γονείς για να πετύχουμε το καλύτερο, συχνά μπορεί να αγνοούμε ότι είτε μπορεί να διαστρεβλώνουμε δεδομένα, να διογκώνουμε ‘προβλήματικές’ συμπεριφορές, ή τέλος να μην συνειδητοποιούμε ότι γνωρίζουμε περισσότερα από όσα νομίζουμε.

 

 

 

 

· Μόνο εμείς –ως γονείς-γνωρίζουμε το παιδί μας τόσο καλά και τόσο ικανά ώστε να διευκολύνουμε και να λύνουμε προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ή που μπορεί να έλθουν. Σαφως υπάρχει χώρος και ρόλος για τους ειδικούς αλλά μέσα στα πλαίσια των ανωτέρω. Γνωρίζουμε τα παιδιά μας σημαίνει ότι έχουμε ασχοληθεί ουσιαστικά με αυτά. Γνωρίζουμε τα παιδιά μας σε τέτοιο βαθμό, που πρέπει να ακουμπούμε με ενδιαφέρον, προσοχή και σεβασμό τόσο στην συσσωρευμένη γνώση (πληροφόρηση, επιστημονική τεκμηρίωση κλπ) αλλά ομοίως και στα ένστικα μας όταν παίρνουμε αποφάσεις.

 

Όλο αυτό είναι ένα προτεινόμενο πλαίσιο που προτείνει το καλύτερο Γονεϊκό Ύφος, το δικό σου……!

 

Θεωρούμε ότι ένα τέτοιο πλαίσιο όχι μόνο θα απαλύνει ‘αγωνίες’ και θα απαντά σε ερωτήματα γονέων, αλλά θα δημιουργεί και άλλα. Την δημιουργία επόμενων ερωτημάτων όχι μόνο θεωρούμε εύλογη αλλά και υγιής (ως διαδικασία παραγωγής γνώσης, από τεκμηριωμένα δεδομένα-πχ επιστημονικά- αλλά και την εμπειρία του καθενός μας). Τέτοια ερωτήματα ευχόμαστε να έχουν δημιουργηθεί ίσως και σε εσάς, ως αναγνώστες αυτής της παρουσίασης και ελπίζουμε να είμαστε στην ευχάριστη θέση να μπορούμε να συνομιλήσουμε μαζί σας για αυτά.

 

Αργυρόπουλος Σ. Αναστάσιος MSc.

 

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής