Τα αίτια της παιδικής παχυσαρκίας είναι πολλά και αλληλένδετα. Η επίλυση του προβλήματος χρειάζεται χρόνο και προσπάθεια σε διάφορα επίπεδα, ωστόσο κρίνεται αναγκαία, αφού αποτελεί επένδυση για μια καλύτερη και πιο ποιοτική ζωή για τις γενιές που θα έρθουν
Οι γιαγιάδες μας θεωρούσαν -και ακόμα θεωρούν- ότι ένα στρουμπουλό παιδί σφύζει από υγεία. Ωστόσο, οι επιστήμονες έχουν αντίθετη άποψη, αφού όλο και περισσότερα ερευνητικά δεδομένα συνεχώς επιβεβαιώνουν ότι η παιδική παχυσαρκία αποτελεί ένα σοβαρότατο πρόβλημα με άμεσες συνέπειες για την σωματική και ψυχική υγεία των παιδιών, αλλά και για την μετέπειτα ζωή τους ως ενήλικες. Δυστυχώς, η χώρα μας πρωτοπορεί στις στατιστικές τις Ευρώπης, ενώ ο αριθμός των υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών και εφήβων συνεχίζει να αυξάνεται.
Ετυμολογικά, παχυσαρκία είναι η συσσώρευση περίσσειας λίπους στο σώμα, σε βαθμό που να αποτελεί κίνδυνο για την υγεία του ατόμου. Η συσσώρευση λίπους στο σώμα λαμβάνει χώρα όταν η ενεργειακή πρόσληψη (θερμίδες που τρώμε) υπερβαίνει την ενεργειακή δαπάνη (θερμίδες που ‘καίμε’). Επομένως θεωρητικά η λύση του προβλήματος είναι απλή: αρκεί να τρώμε λιγότερο και να κινούμαστε περισσότερο. Γιατί όμως η εφαρμογή της θεωρίας είναι τόσο δύσκολη, ειδικά για τα παιδιά μας;
Γενετικοί παράγοντες
Παρόλο που υπάρχουν περισσότερα από 500 γονίδια που σχετίζονται με την παχυσαρκία, η ραγδαία αύξηση στο ποσοστό των ατόμων με αυξημένο σωματικό βάρος δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από αλλαγές στο γενετικό υλικό. Όλες οι έρευνες που εξετάζουν την γενετική προέλευση της παχυσαρκίας καταλήγουν ότι η προδιάθεση για αυξημένο βάρος είναι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ένα μικρό λιθαράκι που οδηγεί στην αύξηση βάρους. Σε τελική ανάλυση, φαίνεται ότι το περιβάλλον είναι εκείνο που παίζει τον πιο καθοριστικό ρόλο και ωθεί στην εκδήλωση του προβλήματος.
Διατροφικές συνήθειες
Τι έχει αλλάξει στις διατροφικές συνήθειες των παιδιών μας; Η ποιότητα, η ποσότητα ή ο τρόπος διατροφής; Μάλλον λίγο από όλα. Καταρχήν η πληθώρα αγαθών έχει οδηγήσει πολλές οικογένειες στην επιλογή τροφίμων τα οποία είναι αποδεκτά και προτιμητέα από τα παιδιά. Έτσι, ενώ παλιά το φαγητό σε ένα σπίτι ήταν συγκεκριμένο και ίδιο για όλα τα μέλη της οικογένειας, πλέον τα παιδιά φαίνεται να έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη ισχύ σε ότι αφορά τα γεύματα τους. Για παράδειγμα, σε πολλά νοικοκυριά όταν το παιδί αρνείται να φάει σαλάτα, όσπρια, ψάρι και άλλα φαγητά που συχνά αποτελούν αντικείμενο αποστροφής για τα παιδιά, δίνεται κάποια άλλη επιλογή (ψωμοτύρι, τοστ, ή ακόμα και το μαγείρεμα άλλου φαγητού π.χ. μακαρόνια, πατάτες με αυγά κλπ). Σε αυτή την τακτική φαίνεται να πρωτοστατούν ο παππούς και η γιαγιά, οι οποίοι είναι συχνά υπεύθυνοι για την ανατροφή των παιδιών ‘κακομαθαίνοντας’ τα εγγόνια τους.
Από την άλλη μεριά, πολλοί γονείς σερβίρουν μεγάλες μερίδες στα παιδιά τους, με αποτέλεσμα άθελα τους να το υπερσιτίζουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πολλές οικογένειες τα παιδιά καταναλώνουν μερίδες ενηλίκων από την ηλικία των 5-6 ετών. Τέλος, η παράλειψη του πρωινού, η απουσία ενδιάμεσων σνακ ή το τσιμπολόγημα, η συχνή κατανάλωση ‘junk food’, η έλλειψη σταθερών ωραρίων στα γεύματα αποτελούν μερικές από τις συνήθειες που αυξάνουν τον κίνδυνο παχυσαρκίας στα παιδιά.
Διατροφή στα πρώτα στάδια της ζωής
Ωστόσο το πρόβλημα ξεκινάει ακόμα νωρίτερα, αφού φαίνεται ότι η διατροφή της εγκύου αλλά και οι πρακτικές σίτισης του βρέφους τα πρώτα χρόνια, μπορεί να επηρεάσουν τον κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας στην παιδική και ενήλικη ζωή. Για παράδειγμα, ο αποκλειστικός θηλασμός τους πρώτους 6 μήνες ζωής και ο σωστός απογαλακτισμός (εισαγωγή στερεών τροφών στη διατροφή του βρέφους) αποτελούν προστατευτικούς παράγοντες. Αντίθετα, η χορήγηση βρεφικού γάλακτος αντί του θηλασμού και η εισαγωγή τροφίμων πολύ νωρίς ή πολύ αργά, αυξάνουν τον κίνδυνο παχυσαρκίας.
‘Κάνε ότι λέω, όχι ότι κάνω’
Ένα συχνό λάθος είναι όταν περιμένουμε από τα παιδιά να συμμορφωθούν σε λεκτικές νουθεσίες, χωρίς να εφαρμόζουμε οι ίδιοι αυτά που λέμε. Ωστόσο η εικόνα-πρότυπο που δίνουμε είναι πολύ πιο ισχυρή από τα λόγια, τα οποία μάλιστα μπερδεύουν το παιδί όταν δεν είναι σε συμφωνία με τις πράξεις μας. Επίσης σύνηθες φαινόμενο είναι η διάκριση στον τρόπο διατροφής μεταξύ αδερφών, όταν το ένα παιδί είναι υπέρβαρο και το άλλο όχι. Η τακτική αυτή περνάει εντελώς λάθος μήνυμα και στα δύο, αφού το μεν υπέρβαρο παιδί νιώθει ότι αδικείται ή τιμωρείται, ενώ το παιδί με υγιές βάρος θεωρεί ότι μπορεί να τρώει ότι θέλει. Στην πραγματικότητα, η διατροφή που πρέπει να ακολουθείται και στις δύο περιπτώσεις είναι κατά κανόνα η ίδια, απλώς με την εφαρμογή της, το μεν υπέρβαρο παιδί διατηρεί το βάρος του ή χάνει με αργό ρυθμό, ενώ το παιδί με υγιές βάρος εξασφαλίζει βέλτιστη ανάπτυξη.
Γονείς σε δίαιτα
Η συχνή ενασχόληση των γονέων (ειδικά των μητέρων) με δίαιτες, επίσης δρα αρνητικά, αφού τα παιδιά που έχουν ως πρότυπο ένα γονέα σε διαρκή προσπάθεια απώλειας βάρους, συχνά καταλήγουν να απασχολούνται υπέρ του δέοντος με το φαγητό και το βάρος τους.
Άσκηση – η άλλη όψη του νομίσματος
Τα αίτια που αναφέρθηκαν ως τώρα έχουν να κάνουν κυρίως με τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών. Όμως τι γίνεται με την άσκηση;
Δυστυχώς, οι ευκαιρίες για οργανωμένη (σπορ, γυμναστική στο σχολείο) και μη οργανωμένη άσκηση (παιχνίδι στη γειτονιά, στην παιδική χαρά) έχουν ελαχιστοποιηθεί. Οι λόγοι είναι πολλοί: μαθήματα, έλλειψη χρόνου, κόστος, ασφάλεια κλπ. Ωστόσο, ο σημαντικότερος λόγος που αναφέρεται από τα ίδια τα παιδιά είναι κοινός: βαριούνται. Δεν τους αρέσει να ασκούνται, προτιμούν να δουν τηλεόραση, να ασχοληθούν με τον υπολογιστή ή να παίξουν βιντεοπαιχνίδια. Γιατί; Μάλλον γιατί… έτσι έχουν μάθει. Έτσι έχουν μεγαλώσει και το ίδιο παράδειγμα βλέπουν και από τους γονείς τους. Άλλωστε τα περισσότερα κάνουν τόσες δραστηριότητες (μελέτη, ξένες γλώσσες, φροντιστήρια κλπ) που δεν έχουν το κουράγιο, ούτε τη διάθεση να κινηθούν. Δηλαδή, ενώ κουράζονται νοητικά και ψυχολογικά, σωματικά είναι τελείως ‘απροπόνητα’. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι τα παιδιά μας σήμερα είναι σαν να εργάζονται με πλήρες ωράριο από την ηλικία των 10 ετών. Μάλιστα, είναι χαρακτηριστικό ότι η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο στην εξωσχολική μελέτη αφού πάνω από τα μισά παιδιά (57%) μελετούν εκτός σχολείου περισσότερες από 3 ώρες την ημέρα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο παγκόσμιος μέσος όρος είναι μόλις 19%.
Συμπέρασμα
Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, τα αίτια της παιδικής παχυσαρκίας είναι πολλά και αλληλένδετα. Η επίλυση του προβλήματος χρειάζεται χρόνο και προσπάθεια σε διάφορα επίπεδα, ωστόσο κρίνεται αναγκαία, αφού αποτελεί επένδυση για μια καλύτερη και πιο ποιοτική ζωή για τις γενιές που θα έρθουν.
Σημείωση
Στα εξωτερικά ιατρεία της Α’ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών του Νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία» λειτουργεί δωρεάν κάθε Τρίτη 9.00 π.μ.-14.00 μ.μ. Ιατρείο Παιδικής Παχυσαρκίας. Το Ιατρείο δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Καθηγητή κυρίου Χρούσου και της Παιδιάτρου – Λέκτορα Αναπτυξιακής Παιδιατρικής κυρίας Περβανίδου. Στο Ιατρείο υπάρχει ομάδα παιδιάτρων, παιδοαναπτυξιολόγου, παιδοενδοκρινολόγου, παιδοδιαιτολόγων και παιδοψυχολόγου. Οι γονείς μπορούν να κλείσουν ραντεβού στο 1535 και 2107467009-10 ή να περάσουν από το Ιατρείο τις ώρες λειτουργίας.
Μαρία Κολοτούρου
Εθελοντική επιστημονική συνεργάτης στο φόρουμ της ΕΕΕΓ
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, MSc
Επιστημονική συνεργάτης της Α’ Παιδιατρικής Κλινικής Νοσοκομείου Παίδων “Αγία Σοφία”
url: www.dietforall.gr, e-mail: maria.kolotourou[at]mendcentral.org
Διαφημίσεις (5)
